Triệu chứng viêm tụy phương pháp chẩn đoán và điều trị

Bệnh viêm tụy cấp xảy ra do sự viêm nhiễm cấp tính và tổn thương của nhu mô tụy, đôi khi xuất hiện ở nhiều tổ chức cơ quan lân cận. Bệnh có thể khởi phát cấp tính sau bữa ăn cung cấp quá nhiều dầu mỡ, chất đạm hoặc do uống nhiều rượu bia kéo dài. Nhận biết sớm các triệu chứng viêm tụy sẽ giúp xử trí, điều trị bệnh hiệu quả hơn.

1. Triệu chứng viêm tụy cấp và biến chứng nguy hiểm

Nhìn chung, triệu chứng viêm tụy cấp lâm sàng không điển hình, dễ nhầm lẫn sang nhiều vấn đề sức khỏe khác dẫn đến điều trị chậm trễ, không hiệu quả. Điều này cũng là nguyên nhân dẫn đến biến chứng viêm tụy nguy hiểm, đe dọa đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh.

Viêm tụy cấp thường khởi phát sau khi ăn hoặc uống rượu bia

1.1. Triệu chứng bệnh viêm tụy cấp

Người bệnh viêm tụy cấp thường gặp các triệu chứng sau:

Đau bụng vùng tụy

Bụng là nơi chứa rất nhiều cơ quan nội tạng, vì thế cơn đau do viêm tụy cũng khó có thể phân biệt với đau bụng do vấn đề sức khỏe khác. Có thể nhận biết bằng đặc điểm sau:

• Đau bụng vùng thượng vị dữ dội.

• Đau bụng khởi phát đột ngột, thường sau khi hấp thụ quá nhiều dầu mỡ, chất đạm hoặc do uống nhiều rượu bia.

• Đau bụng theo từng cơn hoặc kéo dài liên tục.

• Đau bụng có thể lan rộng ra sau lưng hoặc sang 2 bên hạ sườn.

Triệu chứng đau bụng này rất dễ nhầm lẫn với bệnh đau dạ dày, cần kết hợp triệu chứng và xét nghiệm mới có thể chẩn đoán phân biệt.

Chướng bụng, trung tiện bí

Khi triệu chứng này xảy ra, cần cẩn thận vì người bệnh có thể đang mắc phải thể bệnh nặng nhất - viêm tụy cấp thể hoại tử nặng. Một số trường hợp bệnh còn đi kèm với triệu chứng đi ngoài phân lỏng nhiều lần.

Buồn nôn và nôn

Triệu chứng này thường xảy ra sau cơn đau bụng do viêm tụy cấp song 1 số trường hợp xảy ra đồng thời. Những triệu chứng này đều có ở bệnh viêm dạ dày cấp, song đặc điểm phân biệt là ở người bệnh viêm tụy cấp, sau khi nôn tình trạng đau vẫn không thuyên giảm. Cần cẩn thận các trường hợp viêm tụy nặng, bệnh nhân nôn ra dịch mật, dịch dạ dày hoặc dịch chứa máu loãng.

Triệu chứng khác

Bệnh nhân viêm tụy cấp có thể xuất hiện các triệu chứng khác tùy vào mức độ bệnh và vị trí tổn thương như: nhịp tim nhanh, rối loạn ý thức, thiểu niệu, tụt huyết áp, sốt, vô niệu,…

1.2. Biến chứng có thể gặp phải do viêm tụy cấp

Đặc điểm của viêm tụy cấp là diễn biến bệnh nhanh, phức tạp, nếu không can thiệp kịp thời bệnh nhân có thể phải đối mặt với biến chứng nặng không những ảnh hưởng đến sức khỏe, hoạt động của các cơ quan mà còn gây tử vong. Vì thế bệnh nhân bị viêm tụy cấp cần được theo dõi để phát hiện và xử lý y tế nhanh chóng nếu viêm tụy cấp gây biến chứng nặng như:

Suy hô hấp cấp

Đây là biến chứng nặng có tiên lượng bệnh rất xấu, người bệnh phải được cấp cứu hỗ trợ hoặc mở đường thở tạm thời.

Biến chứng xuất huyết do viêm tụy cấp có thể khiến người bệnh tử vong

Xuất huyết

Biến chứng xuất huyết do viêm tụy cấp có thể xảy ra riêng lẻ ở một vài vị trí hay cơ quan nội tạng như: tuyến tụy, xoang bụng, ống tiêu hóa,… Tuy nhiên tổn thương mạch máu mà bệnh gây ra sẽ ngày càng tiến triển nặng, gây xuất huyết toàn thân nguy hiểm. Vì thế đa phần các trường hợp viêm tụy cấp có xuất huyết đều tiên lượng rất nặng.

Sốc

Biến chứng sốc có thể xuất hiện từ những ngày đầu tiên bệnh viêm tụy cấp khởi phát khiến nhiều trường hợp cả bệnh nhân lẫn bác sĩ không thể dự đoán trước để can thiệp. Sốc có thể xảy ra do xuất huyết toàn thân hoặc nhiễm khuẩn nặng.

Nang giả tụy

Biến chứng này xảy ra sau tổn thương tại nhu mô tụy, do các enzyme tuyến tụy, mảnh vỡ tổn thương cũng như các dịch dư thừa cùng tích tụ. Nang giả tụy cần được loại bỏ nếu không thể tự dẫn lưu vì có thể dẫn đến bội nhiễm hoặc áp xe.

Đặc biệt, viêm tụy cấp tiến triển thành xuất huyết hoại tử có tiên lượng rất xấu. Theo thống kê có đến 90% người bệnh gặp phải biến chứng này tử vong. Bệnh nhân sẽ cần cấp cứu khẩn cấp, điều trị hồi sức và xem xét phẫu thuật cắt lọc mô hoại tử để bảo vệ tính mạng và sức khỏe người bệnh.

Điều trị sớm và tích cực là cách tốt nhất để kiểm soát biến chứng viêm tụy

Bên cạnh đó, viêm tụy cấp tiến triển sẽ gây nhiều biến chứng toàn thân nặng nề, nhiều cơ quan khác trong cơ thể cũng bị rối loạn chức năng như: Thận, tim mạch,… Trong đó biến chứng xuất huyết nội tạng là đáng lo ngại nhất, nếu không kiểm soát được sẽ gây tử vong ngay trong những ngày đầu bệnh khởi phát.

2. Chẩn đoán viêm tụy cấp và điều trị

Rất khó để chẩn đoán viêm tụy cấp thông qua các dấu hiệu, nhất là giai đoạn bệnh khởi phát chưa gây nhiều triệu chứng và biến chứng. Song người bệnh vẫn nên cung cấp cho bác sĩ đầy đủ thông tin triệu chứng hoặc thói quen liên quan để phán đoán bệnh dễ dàng, chính xác hơn. 

2.1. Chẩn đoán

Đầu tiên, khi thăm khám, bác sĩ sẽ thấy: bụng chướng nhẹ, không bị co cứng thành bụng, có phản ứng thành bụng, gõ đục vùng thấp,… Để chẩn đoán bệnh chính xác, bệnh nhân cần làm một vài xét nghiệm sau:

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu tiết lộ thông tin định lượng enzyme mà tụy sản xuất ra, nếu nồng độ này tăng cao gợi ý chẩn đoán viêm tụy hoặc chức năng tụy suy giảm do bệnh lý tại cơ quan này.

Xét nghiệm máu có vai trò quan trọng trong chẩn đoán viêm tụy

Chụp CT, siêu âm

Hai kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này cho phép bác sĩ tìm kiếm sỏi mật và đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh, giúp phát hiện các tổn thương tụy như tụy phù nề, tăng kích thước, các ổ hoại tử,... Nếu sỏi mật lớn và nguy hiểm, phẫu thuật loại bỏ sẽ cần tiến hành sớm. Tuy nhiên, việc khảo sát tụy bằng siêu âm nhiều khi khó khăn.

Xét nghiệm phân

Xét nghiệm phân thường thực hiện trong chẩn đoán viêm tụy mạn hơn, song một vài trường hợp vẫn giúp chẩn đoán phân biệt viêm tụy cấp. Xét nghiệm sẽ định lượng nồng độ chất béo để đánh giá chức năng của hệ tiêu hóa.

Chụp MRI

Chụp MRI ít được dùng trong chẩn đoán viêm tụy cấp bởi chi phí cao và thời gian lâu, song vẫn hữu ích trong trường hợp chẩn đoán hình ảnh khác không tiết lộ đủ thông tin bệnh.

Nếu bệnh nhân có bệnh lý khác, bác sĩ có thể chỉ định một vài xét nghiệm bổ sung khác. Chẩn đoán và điều trị viêm tụy cấp cần phải thực hiện sớm vì bệnh thường tiến triển rất nhanh và phức tạp, gây nhiều biến chứng cho sức khỏe.