Say nắng: Nguyên nhân triệu chứng và biện pháp khắc phục

Say nắng là tình trạng khá thường gặp trong mùa hè. Không chỉ xuất hiện triệu chứng nhức đầu, chóng mặt, hoa mắt, mệt mỏi,... mà còn dẫn đến đột quỵ. Nếu không nhanh chóng xử lý có thể gây ra một số di chứng không thể hồi phục và gây mất mạng. Trong bài viết sau, MEDLATEC sẽ giới thiệu chi tiết hơn về hiện tượng này đến bạn đọc.

1. Say nắng là gì?

Say nắng hay trúng nắng là hiện tượng cơ thể tăng cao nhiệt độ (thường trên 40 độ C), đồng thời kết hợp với tình trạng mất nước. Hậu quả là cơ thể mất kiểm soát hệ thống điều hòa nhiệt, dẫn đến hệ hô hấp, tuần hoàn, thần kinh,.. bị rối loạn. Nguyên nhân chủ yếu là do ảnh hưởng của nắng nóng hay những hoạt động quá mức. Hiện tượng trúng nắng thường diễn ra kèm với say nóng.

Thế nào là hiện tượng say nắng?

2. Nguyên nhân gây say nắng

Khi đi hoặc hoạt động ngoài trời nắng quá lâu, các tia nắng sẽ trực tiếp chiếu vào phần gáy và cổ. Dưới ảnh hưởng của ánh nắng gay gắt của mặt trời trong thời gian dài, hệ thống điều hòa thân nhiệt sẽ bị rối loạn cùng với tình trạng cơ thể mất nước cấp sẽ làm cơ thể tăng nhiệt lên đến 15 độ. 

Bên cạnh đó, chỉ số nhiệt cũng có mối liên quan đến sự sốc nhiệt. Độ ẩm từ 60% trở lên sẽ cản trở mồ hôi bay hơi và khả năng cơ thể tự làm mát.

Như vậy, triệu chứng say nắng ngay từ đầu đã xuất hiện, có thể có nhiều biểu hiện thần kinh sớm, một số tổn thương có thể không phục hồi được. Những trường hợp có thể xuất hiện tụ máu trong não và dưới màng cứng.

3. Triệu chứng khi bị say nắng

Dù là say nóng hay say nắng thì đều có một biểu hiện chung là thân nhiệt tăng cao. Khi thân nhiệt tăng sẽ khiến quá trình đào thải mồ hồi gia tăng làm mất lượng nước lớn, tình trạng này sẽ gây ra hậu quả là giảm khối lượng tuần hoàn nếu không kịp thời bù nước. Nghiêm trọng có thể dẫn đến trụy tim, chất điện giải bị rối loạn nặng và thậm chí gây mất mạng.  

Khi nhiệt độ cơ thể tăng cao, một nguy cơ nữa đến có thể xảy ra là chức năng của nhiều cơ quan như hô hấp, tim mạch, thần kinh,... bị rối loạn.

Những dấu hiệu của hiện tượng trúng nắng có thể dựa trên thời gian và mức độ thân nhiệt tăng. Những dấu hiệu từ nhẹ ban đầu là tăng nhịp thở, nhịp tim, trống ngực hồi hộp rồi dẫn đến trạng thái hoa mắt, mệt mỏi, tay chân rã rời, nhức đầu, khó thở tăng dần, chuột rút,... Cuối cùng là hôn mê, ngất, tim mạch trụy và tử vong.

Các biểu hiện trúng nắng thường gặp

4. Cách xử trí khi bị say nắng 

Khi xảy ra tình trạng trúng nắng, cần thực hiện nhanh các phương pháp sơ cứu tức thì trước khi có phương tiện y tế hay nhân viên y tế hỗ trợ: 

• Giảm thân nhiệt cho người trúng nắng: Đưa người bệnh vào chỗ thoáng gió, mát mẻ ngay, cho uống nước pha muối hoặc nước điện giải, bỏ bớt áo quần, chườm bằng khăn lạnh hoặc nước đá tại các vị trí có động mạch lớn ở gần ngoài da như cổ, bẹn, nách.

• Nếu người bệnh ngất xỉu không thể uống nước hoặc liên tục sốt cao, nôn đi kèm với những biểu hiện như đau ngực, bụng đau, khó thở thì phải chuyển đến cơ sở y tế nhanh chóng. Thường xuyên chườm mát cho người bệnh trong quá trình di chuyển.

Bệnh nhân sẽ được truyền điện giải và bù nước cũng như các phương pháp hỗ trợ khác tại cơ sở y tế. Đối với những người bị sốt cao khi say nắng có thể hạ sốt bằng cách cho sử dụng thuốc paracetamol. Có thể cho người bệnh dùng thuốc chống co giật nếu có xuất hiện hiện tượng co giật. Đối với tình huống người bệnh bị hôn mê phải tiến hành đặt ống nội khí quản.

Một điều vô cùng quan trọng là phải có phương pháp phòng tránh say nắng. Đó là hạn chế làm việc dưới ánh nắng mặt trời hoặc môi trường nóng bức quá lâu, cũng như không vận động thể lực quá sức. Khi lao động nặng hoặc dưới trời nóng cần bổ sung đủ nước. Luôn chuẩn bị cho bản thân các dụng cụ chống nắng khi làm việc, vận động ngoài trời như nón, mũ, kính,..  

Khi cảm thấy mình đã bị trúng nắng, bạn nên cố gắng và nhanh chóng di chuyển khỏi nơi có nắng gắt

5. Phòng ngừa say nắng trong mùa hè

Khi chỉ số nhiệt độ của cơ thể tăng cao, tốt nhất bạn nên ở trong không gian mát mẻ. Đối với trường hợp bắt buộc phải ra ngoài khi trời nắng nóng, bạn có thể ngăn ngừa tình trạng say nắng bằng cách thực hiện các cách sau: 

5.1. Bổ sung đủ nước

Để hạn chế tình trạng cơ thể bị mất nước, bạn nên bổ sung cho cơ thể ít nhất 1,5 lít nước lọc, nước ép rau củ, trái cây mỗi ngày. Vào những ngày độ ẩm giảm thấp và nhiệt độ tăng cao, bạn cũng có thể sử dụng các loại nước uống giàu chất điện giải.

Khi làm việc ngoài trời hoặc khi tập thể dục thể thao, bạn cần thực hiện một số phương pháp phòng ngừa bổ sung. Trước khi tập thể thao hai giờ, khuyến nghị chung là bổ sung cho cơ thể khoảng 700ml nước và có thể cân nhắc cung cấp thêm 250ml nước hoặc nước uống thể thao trước khi luyện tập. Trong lúc tập luyện, bạn nên cung cấp thêm cho cơ thể khoảng 250 ml nước sau 20 phút, cho dù không thấy khát.

Bên cạnh đó, bạn cần tránh các loại thức uống chứa caffeine hoặc rượu, bởi những hoạt chất này sẽ làm tình trạng mất nước trở nên trầm trọng hơn. Khi chưa có sự chỉ định từ bác sĩ, bạn tuyệt đối không sử dụng viên muối, thay vào đó là bạn nên sử dụng nước trái cây hoặc đồ uống thể thao để đảm bảo an toàn trong các đợt nắng nóng.

Đối với những người bị thận, tim mạch, động kinh,.. vấn đề giữ nước của cơ thể đang bị rối loạn, đang hạn chế chất lỏng thì trước khi tăng lượng nước bạn cần được bác sĩ tư vấn.

Nên bổ sung cho cơ thể đủ nước để ngăn ngừa trúng nắng

5.2. Sử dụng các biện pháp chống nắng

Hủy bỏ hoặc thay đổi các hoạt động ngoài trời là biện pháp chống say nắng hiệu quả nhất. Nếu có thể, bạn hãy thay đổi thời gian vận động vào buổi sáng, chiều tà hoặc những khung giờ mát mẻ nhất trong ngày. Hoặc tạo không gian mát mẻ trong nhà, che chắn ánh mặt trời bằng cách buông rèm vào những giờ nắng nóng nhất.

Khi phải đi ra ngoài đường trong điều kiện thời tiết nắng nóng, bạn nên sử dụng quần áo thoải mái, thoáng khí, sáng màu, đeo kính râm, đội mũ rộng vành. Hơn nữa, nên tạo thói quen sử dụng kem chống nắng có SPF (chỉ số chống nắng) từ 30 trở lên.  

Hạn chế vận động trong điều kiện thời tiết nắng nóng để tránh trúng nắng

Có thể thấy, mặc dù tình trạng say nắng không gây nguy hiểm đến sức khỏe của người bệnh, nhưng nếu không có biện pháp kịp thời xử lý sẽ dẫn đến những hậu quả khôn lường. Trường hợp nghiêm trọng, các bạn nên đưa người bị say nắng đến cơ sở y tế gần nhất để tránh hệ lụy không đáng có.