Giải phẫu dạ dày - những thông tin cơ bản

Dạ dày trực thuộc hệ tiêu hóa, là nơi dự trữ và tiêu hóa thức ăn. Khi dạ dày có vấn đề thì toàn bộ hoạt động hệ tiêu hóa cũng khó tránh khỏi những tác động xấu. Hiểu biết về giải phẫu dạ dày sẽ giúp bạn hiểu hơn về vị trí, chức năng của dạ dày cùng với các bộ phận cấu thành.

1. Vị trí và chức năng của dạ dày

1.1. Vị trí của dạ dày

Dạ dày là một cơ quan của hệ tiêu hóa hóa, là đoạn phình to nhất của ống tiêu hóa, nằm bên trong ổ bụng, bên trên nối với thực quản bởi lỗ tâm vị còn phần phía dưới nối với tá tràng bởi lỗ môn vị. Đây cũng là lý do để dạ dày được biết đến như phần đầu của ruột non.

Vị trí của dạ dày bên trong ổ bụng

Đối chiếu lên thành bụng thì dạ dày thuộc các vùng: hạ sườn trái, thượng vị và rốn. Hình dạng ban đầu của dạ dày giống chữ J nhưng do khả năng co giãn tốt nên hình dạng này không cố định mà thay đổi theo lượng thức ăn, tuổi tác, tư thế, giới tính,... Bao phủ lớp niêm mạc dạ dày là biểu mô trụ đơn tiết nhầy, bên trong của mô đệm chứa các tuyến dạ dày khác nhau. 

1.2. Chức năng của dạ dày

Dạ dày đảm nhận các chức năng chính sau:

- Tiêu hóa

Trong dạ dày có axit HCl hoạt hóa dược men tiêu hóa, kích thích tụy bài tiết ra dịch và điều chỉnh môn vị đóng/mở. Toàn bộ chất nhầy do dạ dày tiết ra tạo thành lớp hàng rào bảo vệ niêm mạc dạ dày trước sự tác động tiêu hoá của dịch vị.

- Vận động

Áp lực trong lòng dạ dày và trương lực dạ dày vào khoảng 8 - 10 cm H2O. Nhờ vào sự co bóp thường xuyên của lớp cơ bên trong dạ dày mà áp lực này được sinh ra.

- Bài tiết

Mỗi ngày dạ dày bài tiết khoảng 1 - 1.5 lít dịch vị, enzyme pepsinogen, protein của huyết tương,  glycoprotein, pepsin cùng với axit và một số yếu tố nội sinh.

- Nhu động

Sau khi thức ăn đi vào dạ dày sẽ cần khoảng 5 - 10 phút mới xuất hiện nhu động. Nhu động được bắt đầu ở phần giữa của thân dạ dày và càng đến gần với tâm vị thì nó càng trở nên sâu và mạnh hơn. Trung bình, khoảng 10 -15 giây sẽ lặp lại một nhu động và xảy ra quá trình nhào trộn, nghiền nhỏ thức ăn cùng dịch vị rồi mới xảy ra việc thức ăn được tống xuống dưới ruột.

2. Những điều cơ bản về giải phẫu dạ dày 

2.1. Hình thể bên ngoài

Về giải phẫu dạ dày trên phương diện hình thể bên ngoài thì nó gồm có mặt trước và mặt sau với 2 bờ là: 

Mô tả về giải phẫu dạ dày

- Bờ cong vị lớn ở bên trái: có khuyết vị để ngăn cách đáy vị và thực quản.

- Bờ cong vị bé bên phải: có khuyết góc tạo thành ranh giới giữa môn vị với thân vị.

Cấu tạo hình thể bên ngoài của dạ dày gồm các phần:

- Tâm vị: diện tích của phần này rơi vào khoảng 5 - 6 cm2. Lỗ của tâm vị thông với thực quản, không có van hay cơ thắt, chỉ có một nếp gấp niêm mạc để ngăn cách dạ dày với thực quản.

- Đáy vị: nằm trên mặt phẳng xuyên qua lỗ tâm vị.

- Thân vị: là phần dạ dày dưới của đáy vị, chứa các tuyến có khả năng tiết ra axit clohydric và enzyme Pepsinogen.

- Môn vị: nằm phía bên phải cột sống thắt lưng, gồm hang môn vị có hình phễu tiết ra được Gastrin và ống môn vị là nơi chứa các cơ. Lỗ của môn vị có 1 cơ thắt và thông với tá tràng. Khi cơ thắt này bị phì đại rất dễ mắc bệnh co thắt môn vị phì đại (chủ yếu xảy ra với trẻ sơ sinh).

2.2. Hình thể bên trong

Giải phẫu dạ dày hình thể bên trong bao gồm 5 lớp với các đặc điểm khác nhau:

- Thanh mạc: nằm ở phía ngoài cùng và thuộc lá tạng phúc mạc.

- Tấm bên dưới thanh mạc: liên kết tương đối mỏng và dính gần chặt vào cơ (trừ phần ở phía gần với hai bờ cong vị).

- Hạ niêm mạc: chứa các tổ chức có liên kết lỏng lẻo nên dễ bị xô đẩy.

- Niêm mạc: là lớp lót bên trong dạ dày.

- Lớp cơ: gồm có các cơ: dọc, vòng và chéo có nhiệm vụ thích ứng với việc nhào trộn thức ăn ở bên trong dạ dày.

2.3. Động mạch của dạ dày

Động mạch dạ dày đảm nhận nhiệm vụ nuôi dưỡng dạ dày, nó được bắt nguồn từ thân tạng và tạo thành hai vòng cung. Một vòng cung nhỏ nằm dọc theo bờ cong nhỏ còn một vòng cung lớn nằm dọc theo bờ cong lớn.

Khi phát hiện dấu hiệu bất thường ở dạ dày người bệnh nên khám bác sĩ chuyên khoa

Động mạch dạ dày có đặc điểm:

- Vòng động mạch bờ cong nhỏ: cấu thành bởi động mạch vị phải và vị trái. Ở đây còn có những động mạch vị ngắn, động mạch đáy vị sau cùng động mạch cho thực quản và tâm vị.

- Vòng động mạch bờ cong lớn: cấu thành bởi động mạch vị mạc nối trái và phải. Ngoài ra ở đây còn có động mạch thân vị, động mạch vị ngắn,...

2.4. Hệ thần kinh và bạch huyết của dạ dày

Hoạt động của dạ dày bị chi phối bởi: dần thần kinh phế vị, một số nhánh của tủy ở phần giao cảm (sợi giao cảm từ hạch giao cảm ở ngực và thắt lưng). Nói một cách dễ hiểu hơn là, dạ dày chịu sự chi phối của dây thần kinh số 10 và các sợi thần kinh từ đám rối thân tạng của hạch giao cảm.

Bạch huyết của dạ dày sẽ được dẫn lưu về: nốt bạch huyết dạ dày, nốt bạch huyết mạc nối - vị cùng với nốt bạch huyết tụy lách.

Hy vọng những chia sẻ trên đây sẽ trở thành nguồn tham khảo hữu ích về giải phẫu dạ dày mà bạn đọc đang quan tâm. Dạ dày là bộ phận rất quan trọng của hệ tiêu hóa và ảnh hưởng không nhỏ đến hệ thống các cơ quan trong cơ thể. Vì thế, mọi bất thường xảy ra tại đây đều ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Ngay khi nhận thấy có dấu hiệu cảnh báo bất ổn với dạ dày tốt nhất bạn nên đến cơ sở y tế chuyên khoa để kiểm tra, phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý tại dạ dày.