Cấu tạo của máu như thế nào và vai trò của máu với cơ thể

Máu là chất lỏng quan trọng được cơ thể tuần hoàn liên tục thông qua tim và các hệ thống mạch máu, đảm bảo hoạt động sống của con người. Biết rằng máu có vai trò quan trọng với cơ thể song không phải ai cũng hiểu về cấu tạo của máu. Chủ động tìm hiểu thông tin này giúp chúng ta có kiến thức để tăng cường và duy trì sức khỏe tốt hơn.

1. Thông tin về cấu tạo của máu

Máu là chất lỏng quan trọng giúp duy trì sự sống của cơ thể, bất cứ ảnh hưởng nào gây gián đoạn lưu thông máu hoặc thay đổi thành phần máu đều gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Vậy máu hình thành như thế nào, chứa các thành phần cấu tạo nào, vai trò ra sao?

Các thành phần cấu tạo chính của máu

1.1. Máu tạo thành như thế nào?

Sự tạo thành của máu rất đặc biệt, tại đây các thành phần cấu tạo của máu cũng được sản xuất, cụ thể là trong tủy xương. Tủy xương tập trung chủ yếu ở trung tâm khung xương, có dạng khá mềm, nơi thực hiện chế tạo khoảng 95% tổng tế bào máu của cơ thể. Tủy xương con người nằm rải rác ở nhiều xương, người trưởng thành thì tủy xương tập trung chủ yếu ở vùng xương sống, xương ngực và xương chậu.

Là cơ quan chính tạo thành máu, tế bào máu do tủy xương sản xuất được coi như tế bào gốc, hay còn gọi là tế bào tạo máu. Theo thời gian với sự nuôi dưỡng, khi tế bào gốc trưởng thành sẽ kéo theo các tế bào thành phần khác trong máu. 

Tế bào máu mới tạo thành từ tủy xương và chưa hoàn thiện, chưa đưa vào hệ thống máu lưu thông được gọi là tế bào máu chưa trưởng thành. Sau đó, một số tế bào máu này được chuyển tới bộ phận chuyên trách khác của cơ thể sẽ tiếp tục trưởng thành và được cơ thể sử dụng. Một số khác tế bào máu chưa trưởng thành được giữ lại tại tủy xương để phát triển hoàn thiện.

Tủy xương là cơ quan sản xuất tế bào máu

Bên cạnh tủy xương là cơ quan chính tạo thành tế bào máu thì các cơ quan có vai trò điều chỉnh quá trình sản xuất, tiêu hủy, phân hóa tế bào máu gồm: lá lách, hạch bạch huyết, gan,… 

1.2. Thành phần cấu tạo của máu

Thành phần chiếm tỉ lệ lớn nhất, khoảng 55 - 65% thể tích máu là huyết tương, cùng với đó là các tế bào máu. Quan trọng là:

Tế bào hồng cầu: Chiếm tỉ lệ lớn tạo nên màu đỏ tươi của máu

Chức năng chính của tế bào hồng cầu là vận chuyển Oxy và Carbon dioxide. Protein quan trọng của tế bào hồng cầu đảm bảo chức năng vận chuyển oxy là Hemoglobin. Một chu trình vận chuyển này diễn ra như sau:

• Hemoglobin của hồng cầu tiếp nhận và giữ phân tử khí O2 do phổi cung cấp, hòa cùng dòng máu đến các bộ phận của cơ thể và giải phóng để tế bào tại đó tiếp nhận.

• Máu về qua đường tĩnh mạch không giàu oxy nên thường có màu đỏ sậm.

Tế bào bạch cầu gồm nhiều loại

Vai trò chính của tế bào bạch cầu trong máu là đảm bảo miễn dịch và chống lại sự nhiễm trùng. Do có rất nhiều tác nhân có thể gây nhiễm trùng, thuộc các nhóm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng, nấm,… nên tương ứng cũng có nhiều tế bào bạch cầu.

Trong đó, các tế bào bạch cầu quan trọng của máu bao gồm: Lympho tế bào, Eosinophils, Neutrophils, Tế bào monocytes,…

Tế bào bạch cầu của máu có vai trò miễn dịch chính

Tế bào bạch cầu của máu thực hiện nhiệm vụ tiêu diệt tác nhân gây bệnh, chữa lành vết thương bằng việc tiêu thụ các dạng vật chất không cần thiết như: tế bào chết, tế bào hồng cầu cũ, mô mảnh,…

Tế bào tiểu cầu

Thành phần chức năng còn lại của máu là tiểu cầu, có vai trò trong đảm bảo quá trình đông máu. Về kích thước, so với hồng cầu và bạch cầu thì tiểu cầu khá nhỏ, chúng cũng lưu thông cùng dòng máu đi khắp cơ thể. Khi có hiện tượng chảy máu xảy ra, tế bào tiểu cầu sẽ tụ họp nhanh chóng hình thành nút tiểu cầu, ngăn chặn nhanh chóng sự chảy máu.

1.3. Thành phần hóa học của máu

Cấu tạo tế bào của máu được sử dụng nhiều hơn trong y học, để giải thích vai trò cũng như các hoạt động liên quan đến máu. Xét về cấu tạo hóa học, máu gồm các thành phần khá đa dạng, trong đó chủ yếu là: protein, khí (oxy, nito, CO2,), carbohydrate, hormone,…

2. Lượng máu bình thường trong cơ thể là bao nhiêu?

Để đảm bảo hoạt động sống và các chức năng bình thường, cơ thể cần có lượng máu phù hợp cho phép tuần hoàn liên tục. Lượng máu này sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chủ yếu như: giới tính, độ tuổi, cân nặng,… Hầu hết các phương pháp tính lượng máu phù hợp của cơ thể người dựa trên cân nặng, trung bình từ 70 - 80ml máu trên mỗi kg cân nặng.

Lượng máu trong cơ thể phụ thuộc chính vào cân nặng

Như vậy, một người 50kg sẽ có tổng lượng máu khoảng 3.5 - 4l, tồn tại trong tim cũng như tuần hoàn liên tục qua các mạch máu trong cơ thể. Cơ thể cũng có cơ chế điều hòa tự nhiên để ổn định tổng lượng máu trong cơ thể, đảm bảo máu sinh ra ở tủy xương tương ứng với máu mất đi mỗi ngày. CHỉ trong trường hợp mất máu quá nhiều hoặc tủy xương gặp vấn đề, lượng máu cơ thể sẽ bị thiếu hụt, chủ yếu gặp tình trạng thiếu máu.

Bên cạnh đó, lượng máu trong cơ thể có thể giảm khi cơ thể mất nước, mất mồ hôi song thành phần cấu tạo của máu không thay đổi nhiều. Cơ thể vẫn có thể duy trì hoạt động sống nếu thiếu máu nhẹ, thiếu máu nặng sẽ gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Nếu nghiêm trọng hơn, cơ thể chỉ có 1/3 tổng lượng máu cần thiết thì các cơ quan đều bị rối loạn chức năng, gây sốc và có thể dẫn tới tử vong.

3. Rối loạn cấu tạo máu nhận biết thế nào?

Mỗi loại tế bào máu đều có vai trò riêng và tồn tại với lượng ổn định, cân bằng với nhau đảm bảo các hoạt động của cơ thể diễn ra bình thường. Song do bệnh lý, cấu tạo thành phần máu có thể bị rối loạn gây ra nhiều vấn đề sức khỏe như:

• Khó thở, yếu cơ.

• Cảm giác mệt mỏi, thiếu năng lượng không rõ nguyên nhân.

• Cảm giác lo lắng, bất an, khó chịu trong người.

• Xuất hiện những cơn sốt vặt thường xuyên, không rõ nguyên nhân.

• Xuất hiện những vết bầm tím bất thường trên cơ thể.

• Vết thương cơ thể lâu phục hồi.

Sự xuất hiện bất thường của vết bầm tím có thể do rối loạn cấu tạo máu

Rối loạn cấu tạo của máu nhẹ có thể không phát hiện được trừ khi có bệnh lý hoặc xét nghiệm máu trong khám chữa bệnh. Để cơ thể tạo máu khỏe mạnh và duy trì tốt chức năng, cần duy trì chế độ dinh dưỡng, thể thao, bảo vệ sức khỏe tốt.