Thế nào là truyền máu song thai và cách phòng ngừa hiện tượng này

Theo từ điển y khoa thế giới, truyền máu song thai là tình trạng người mẹ mang thai cùng trứng có chung một bánh rau nhưng lại ở hai túi ối khác nhau. Tình trạng này có tỷ lệ vô cùng hiếm gặp, trong 10.000 người thì mới bắt gặp một trường hợp truyền máu song thai nhưng lại rất nguy hiểm đối với cả thai nhi lẫn sản phụ.

1. Các nghiên cứu nói gì về truyền máu song thai?

Tên khoa học là Twin-twin Transfusion Syndrome - TTTS, hội chứng truyền máu song thai xảy ra trong thai kỳ của một người mẹ mang thai cặp song sinh cùng trứng, kết nối chung một bánh rau nhưng lại ở khác túi ối. Người đầu tiên phát hiện ra hội chứng truyền máu song thai vào năm 1875 là một bác sĩ sản khoa có tên Friedrich Schatz người Đức.

Có khoảng 15% các ca song thai chung bánh rau mắc phải hội chứng này và đây là một tai biến nghiêm trọng trước sinh ở các sản phụ

Tiền đề dẫn tới sự phát triển của truyền máu song thai đó là do mạch máu của 2 bào thai bị thông nối với nhau ở trong cùng bánh nhau và chiếm tỷ lệ 85% trong số các ca song thai chung một bánh nhau. Điều này khiến cho máu từ một bào thai sẽ bị bào thai còn lại hút sang. Tốc độ bơm máu tuy diễn ra từ từ nhưng liên tục nên bệnh lý này có một diễn biến khá chậm. Hệ quả là chỉ số tăng trưởng của thai nhi trong buồng tử cung kém khiến thai nhi có thể bị tử vong hoặc sinh non. Nếu không được điều trị sớm và đúng kỹ thuật trước tuần thai thứ 20 thì tỷ lệ lưu thai ở những trường hợp này là vô cùng lớn (80 - 100%).

Truyền máu song thai thường xảy ra trong giai đoạn 3 tháng giữa của thai kỳ và trường hợp được chẩn đoán sớm nhất là khi thai nhi đã được 13 tuần tuổi.

2. Nguyên nhân và mức độ nguy hiểm của truyền máu song thai

Vai trò chính của nhau thai là hỗ trợ quá trình cung cấp các chất dinh dưỡng và oxy cho thai nhi. Khi em bé lớn lên thì nhau thai cũng phát triển theo. Đôi khi do nhiều yếu tố đã gây nên sự bất thường của lưu lượng máu ở nhau thai. Hai thai nhi dùng chung một bánh nhau có thể bị mất cân bằng trong vấn đề lưu thông máu khi một em bé thì nhận quá nhiều máu nhưng em bé còn lại thì được san sẻ quá ít. Sự mất cân đối phân bổ lưu lượng máu này đã dẫn tới biến chứng truyền máu song thai.

Hội chứng kết nối động mạch - tĩnh mạch giữa 2 thai nhi sẽ làm mất cân bằng huyết động giữa thai cho máu và thai nhận máu. Trên thực tế như đã được đề cập, nếu không được khắc phục kịp thời thì có đến 80 - 100% thai nhi sẽ tử vong. Khi một trong 2 bào thai ngưng phát triển thì 25% các trường hợp thai còn lại sẽ phải chịu di chứng về thần kinh rất nặng nề.

Đối với bào thai bị giảm thể tích tuần hoàn máu:

Em bé sẽ gặp tình trạng thiểu ối, thiểu niệu và chậm phát triển, biểu hiện này phụ thuộc vào giai đoạn diễn tiến của biến chứng truyền máu song thai. Theo thời gian, lượng nước ối giảm dần khiến cho thai nhi bị màng ối bó chặt lại. Khi quan sát hình ảnh siêu âm có thể nhận ra em bé bị dính vào thành tử cung, hạn chế trong việc thay đổi tư thế cũng như không thể cử động được.

Truyền máu song thai dẫn tới sự chênh lệch giữa 2 thai nhi

Đối với thai nhi được bơm quá nhiều máu nuôi:

Ngược lại, thai nhi được nuôi bởi một lượng máu lớn bất thường sẽ bị chứng đa ối, đa niệu, phù nề, bàng quang căng to và suy tim. Nguyên do là bởi vì sự gia tăng quá mức của thể tích tuần hoàn. Nếu không được phát hiện và điều trị, đa số các ca như vậy đều phải mổ bắt thai non từ rất sớm. Tuy nhiên ngay cả khi đã tích cực cứu chữa thì tỷ lệ thai lưu vẫn rất lớn (lên đến 40%) và tỷ lệ tử vong sau khi chào đời có thể còn cao hơn (60%).

3. Mẹ bầu nào dễ bị hội chứng truyền máu song thai? 

Biến chứng truyền máu song thai thường phổ biến trong các ca song thai chung bánh rau hai buồng ối. Do đó những thai phụ mang đa thai nhưng có một bánh rau là đối tượng dễ gặp hội chứng này nhất. Siêu âm có thể giúp phát hiện sớm hội chứng truyền máu song thai, vì thế những mẹ bầu mang song thai nên đi khám theo lịch hẹn định kỳ để theo dõi chặt chẽ tình trạng phát triển của thai nhi.

4. Cách giúp phòng ngừa truyền máu song thai

Những mẹ bầu có song thai cùng trứng cần phải được thường xuyên theo dõi tại các cơ sở y tế có khoa sản với đầy đủ kỹ thuật và năng lực chuyên môn. Ít nhất 2 tuần 1 lần, thai phụ cần thực hiện siêu âm màu Doppler bắt đầu từ tuần thai thứ 16 đến tận lúc chuẩn bị lâm bồn. Bởi vì cơ hội chữa trị sẽ cao hơn rất nhiều nếu tình trạng truyền máu song thai được chẩn đoán trước khi thai nhi 20 tuần tuổi. Việc can thiệp là rất khó khăn và tỷ lệ thành công thấp sau khi 2 bé ở tuần thai 24. 

Khi tiến hành siêu âm màu Doppler, có khả năng phát hiện truyền máu song thai khi:

• Nhận ra sự chênh lệch lớn giữa trọng lượng của 2 bào thai và đường kính của 2 túi ối.

• Một thai nhi không có hình ảnh của bàng quang.

• Ống tĩnh mạch, tĩnh mạch rốn, động mạch,... xuất hiện những sóng bất thường.

5. Chăm sóc sức khỏe cho thai nhi bị truyền máu song thai

Theo như nghiên cứu thì nhiều trẻ mắc hội chứng truyền máu song thai sau khi chào đời có dấu hiệu bị tổn thương hệ thần kinh. Chính vì vậy, đối với các ca sơ sinh phải trải qua hội chứng này trong giai đoạn thai kỳ cần được kiểm tra não bộ trong vòng 48 giờ đầu sau sinh, đồng thời chú ý giám sát tình hình phát triển hệ thần kinh về sau. 

Phụ thuộc vào tuổi thai khi sinh cũng như thời điểm điều trị sau khi sinh sẽ quyết định tiên lượng sống của bé. Thời điểm được điều trị ngay từ trong thai kỳ càng sớm và thời gian bé được ở trong bụng mẹ càng lâu thì khả năng em bé gặp biến chứng sau sinh sẽ càng thấp.

Tỷ lệ tử vong sau khi chào đời sẽ được cải thiện rất nhiều nếu trẻ sơ sinh được điều trị bằng phương pháp mổ nội soi buồng tử cung bằng laser. Vì truyền máu song thai thường khiến các bé bị sinh non nên ngay sau sinh, các bé cần được theo dõi trong phòng chăm sóc đặc biệt.

Phần lớn các trường hợp được chữa trị thành công đều sẽ có một sức khỏe bình thường. Cũng có bé sẽ xuất hiện triệu chứng nhẹ như thiếu máu nhưng cũng dễ khắc phục hoặc vấn đề khác nghiêm trọng hơn như suy tim, suy giảm thần kinh hay tổn thương não thì cần các biện pháp điều trị chuyên sâu hơn.

Sau khi chào đời các em bé cần được theo dõi chặt chẽ các biến chứng có thể xảy ra

Tại nhiều nước phát triển trên thế giới, với công nghệ hiện đại và nền y tế tiên tiến hơn đã giúp chẩn đoán và điều trị hiệu quả các dị tật và bệnh lý thai nhi bị mắc phải khi còn ở trong bụng mẹ. Tuy nhiên tại Việt Nam vẫn còn khá nhiều trường hợp bất thường thai kỳ chưa có đủ điều kiện để can thiệp được. Có những gia đình phải ra nước ngoài để chữa bệnh nhưng tỷ lệ thành công không nhiều vì những cản trở trong thủ tục đi lại và giấy tờ,...

Để biết thêm các kiến thức khác về thai kỳ, quý bạn đọc có thể tham khảo thông tin trên website: medlatec.vn hoặc lắng nghe tư vấn qua tổng đài chăm sóc khách hàng 1900 56 56 56 của BVĐK MEDLATEC. Chương trình khám thai với các gói dịch vụ có ưu đãi siêu hấp dẫn luôn chờ đón bạn. Hãy nhanh tay đăng ký và trải nghiệm ngay hôm nay!