Rối loạn giấc ngủ: phân loại và biện pháp điều trị

Giấc ngủ với sức khỏe thể chất và tinh thần của con người đều có vai trò vô cùng quan trọng. Bạn có thể bị khó ngủ, mất ngủ tạm thời do nguyên nhân nào đó, tuy nhiên nếu tình trạng này kéo dài ảnh hưởng đến sức khỏe thì rất có thể bạn đã gặp phải chứng rối loạn giấc ngủ.

1. Rối loạn giấc ngủ là gì?

Rối loạn giấc ngủ là tình trạng thay đổi chất lượng và thời gian giấc ngủ bất thường, gây ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, tinh thần, giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Rất nhiều người từng gặp phải nhiều lần tình trạng khó ngủ, ngủ không sâu giấc, ngủ ít, ngủ thức giấc,… Song nếu nó không kéo dài, xuất phát từ nguyên nhân bên ngoài như ánh sáng mạnh, tiếng ồn, chất kích thích,… thì không được gọi là rối loạn giấc ngủ.

Rối loạn giấc ngủ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe con người

Rối loạn giấc ngủ thường kéo dài, ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe người bệnh với những triệu chứng như:

• Khó đi vào giấc ngủ.

• Thường xuyên tỉnh giấc vào ban đêm.

• Thường xuyên mệt mỏi vào ban ngày và muốn có những giấc ngủ ngắn giữa ngày.

• Thay đổi bất thường thói quen hoặc lịch trình ngủ - thức.

• Thiếu tập trung, hay cáu kỉnh và lo lắng bất thường.

• Giảm năng suất làm việc. 

• Tăng cân.

• Trầm cảm.

• Có hành vi bất thường khi ngủ.

Người bệnh bị rối loạn giấc ngủ có thể không gặp tất cả các triệu chứng trên, ngoài ra những triệu chứng này cũng có thể gặp ở bệnh lý khác. Vì thế để chẩn đoán chính xác, hãy đi khám bác sĩ. 

2. Các loại rối loạn giấc ngủ và nguyên nhân

Dựa theo tình trạng giấc ngủ bị ảnh hưởng, rối loạn giấc ngủ được chia thành nhiều loại, thường gặp như:

Mất ngủ là dạng rối loạn giấc ngủ thường gặp nhất

2.1. Mất ngủ

Mất ngủ ở mỗi người có thể khác nhau như: chất lượng giấc ngủ không tốt, khó đi vào giấc ngủ, thức giấc nhiều lần trong đêm, thức dậy sớm, không có cảm giác ngủ sâu giấc, ngủ hoàn toàn,… Mất ngủ khiến người bệnh luôn trong trạng thái mệt mỏi cả về thể chất và tinh thần do cơ thể không được nghỉ ngơi và phục hồi hoàn toàn khi ngủ.

Mất ngủ là chứng rối loạn giấc ngủ thường gặp nhất, có đến 10 - 15% dân số trên thế giới gặp phải tình trạng này ít nhất 1 lần trong đời. Có các dạng mất ngủ sau:

Mất ngủ tạm thời

Đây là tình trạng rối loạn giấc ngủ chỉ xảy ra trong thời gian ngắn từ vài đêm đến vài tuần. 

Mất ngủ thứ phát

Mất ngủ thứ phát có thể do:

• Bệnh tâm thần như rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn nhân cách, nghiện ngập, cơn hưng cảm, trạng thái hoang tưởng, lú lẫn,…

• Nguyên nhân bệnh lý thực thể gây đau đớn, ảnh hưởng đến giấc ngủ như: Loét dạ dày tá tràng, viêm khớp, tiểu rắt, tiểu buốt, tiểu nhiều lần, u tuyến tiền liệt, viêm phế quản, hen suyễn, cường giáp, tiểu đường, bệnh lý thần kinh,…

Ngoài ra, mất ngủ có thể là hậu quả của tình trạng lạm dụng thuốc và chất kích thích gây hại như: thuốc chống trầm cảm, thuốc lá, cafe, cocaine, rượu bia,…

Mất ngủ mạn tính tiên phát

Đây là tình trạng mất ngủ không rõ nguyên nhân cụ thể.

Ngủ nhiều nhưng chất lượng giấc ngủ kém cũng là một dạng của rối loạn giấc ngủ

2.2. Ngủ nhiều

Nhiều người cho rằng, ngủ nhiều không phải là dấu hiệu của chứng rối loạn giấc ngủ. Tuy nhiên ở nhiều bệnh nhân thời gian ngủ đêm và ngủ ngày nhiều nhưng vẫn thường xuyên ở trong trạng thái buồn ngủ, ngủ gà ngủ gật,… Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần và hiệu quả làm việc, học tập trong ngày.

Mất ngủ là rối loạn giấc ngủ dễ nhận biết hơn, còn tình trạng ngủ nhiều này thường không được biết đến và quan tâm đến, gây khó khăn trong điều trị. Nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ ngủ nhiều nhưng vẫn khiến người bệnh mệt mỏi bao gồm:

Hội chứng ngưng thở khi ngủ

Hội chứng này khiến bệnh nhân ngưng thở khoảng vài phút, lặp lại nhiều lần nhưng bệnh nhân thường không phát hiện ra. Chất lượng giấc ngủ kém khiến người bệnh thường xuyên mệt mỏi, lo lắng, hay quên, mất tập trung,…

Thiếu ngủ

Ở những người làm việc quá nhiều hoặc giờ giấc làm việc bất thường như trực gác, làm việc ca đêm, phụ nữ mới sinh con, người thân bị bệnh,… Cơ thể thiếu ngủ và mệt mỏi thường khiến họ ngủ li bì những giấc dài nhưng cơ thể vẫn mệt mỏi, ngủ gật trong ngày.

Thuốc

Một số thuốc điều trị có thể dẫn đến rối loạn giấc ngủ ngủ nhiều như: thuốc ngủ, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc giãn cơ, thuốc chống động kinh,…

Chứng rối loạn giấc ngủ có thể do tác dụng phụ của thuốc

Chứng rũ ngủ

Chứng bệnh này thường gặp ở nam giới tuổi vị thành niên, gây ngủ nhiều và những triệu chứng sức khỏe khác như ảo giác, liệt trong giấc ngủ,…

Ngoài ra còn nhiều dạng rối loạn giấc ngủ khác như: rối loạn nhịp sinh học ngày đêm, rối loạn bất thường trong giấc ngủ (khi thức giấc, trong giấc ngủ nghịch thường, rối loạn khi chuyển từ thức sang ngủ,…).

3. Biện pháp nào giúp điều trị rối loạn giấc ngủ?

Chứng rối loạn giấc ngủ thường được ưu tiên bằng các biện pháp cải thiện tự nhiên gồm thư giãn tâm lý và vệ sinh giấc ngủ. Nếu không hiệu quả, bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc chữa rối loạn giấc ngủ phù hợp.

3.1. Điều trị rối loạn giấc ngủ bằng thư giãn tâm lý

Ở những người trẻ và có sức khỏe bình thường, rối loạn giấc ngủ không nghiêm trọng thường được cải thiện tốt với biện pháp thư giãn tâm lý này. Kể cả những người bị mất ngủ lâu năm, thư giãn tinh thần, giải tỏa căng thẳng,… cũng giúp cải thiện giấc ngủ của bạn.

Nên tạo thói quen đi ngủ sớm trước 11 giờ đêm, ngủ đủ 7 - 8 giờ trong ngày. Trước khi đi ngủ nên dành 30 phút để thư giãn tinh thần, không nên suy nghĩ về công việc, học tập hay các vấn đề cuộc sống chưa giải quyết được trong thời gian chờ ngủ. 

Thư giãn tâm lý giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ của bạn

3.2. Vệ sinh giấc ngủ

Các biện pháp sau sẽ giúp giấc ngủ của bạn khỏe mạnh hơn bao gồm:

• Ngủ và thức dậy đúng giờ hàng ngày.

• Không ngủ nhiều vào ban ngày.

• Tập thể dục đều đặn vào buổi sáng.

• Đi ngủ đúng giờ dù không có cảm giác buồn ngủ.

• Không sử dụng các chất kích thích, nhất là cà phê, trà, rượu, thuốc lá,… vào buổi chiều và tối.

• Không nên ăn quá no vào buổi tối.

• Tạo điều kiện phòng ngủ thoáng mát, ít ánh sáng, nhiệt độ thích hợp.

• Tập thể dục nhẹ nhàng để thư giãn trước khi đi ngủ.

• Tắm nước ấm trước khi đi ngủ khoảng 20 phút.

• Hạn chế kích thích tinh thần gây khó ngủ như: nghe nhạc quá to, xem phim hành động,…

3.3. Điều trị với thuốc

Bác sĩ có thể kê thuốc điều trị rối loạn giấc ngủ như: thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc chữa rối loạn giấc ngủ,… Tuy nhiên cần lưu ý, tất cả các thuốc điều trị rối loạn giấc ngủ này phải sử dụng đúng theo chỉ định của bác sĩ, nếu không có thể tác dụng ngược.

Rối loạn giấc ngủ là tình trạng ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe tinh thần và thể chất, nên chủ động điều trị sớm để tránh bệnh tiến triển thành mạn tính. Nếu các biện pháp tự chăm sóc và cải thiện tại nhà không hiệu quả, bệnh nhân nên sớm đi thăm khám để được điều trị tốt hơn.