Chất độc thần kinh là gì và biểu hiện khi nhiễm

Chất độc thần kinh là gì? Đây là loại chất độc tác động lên hệ thần kinh, đặc biệt là trên mô thần kinh, ngay cả ở liều lượng thấp, gây ra tác hại lớn đến sức khỏe con người. Bài viết sau tìm hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động và giải đáp thắc mắc liên quan đến chất độc thần kinh.

1. Chất độc thần kinh là gì?

Chất độc thần kinh là gì? Chất độc thần kinh là những hóa chất có độc tính cao gây nhiễm độc và ngăn chặn hoạt động bình thường của hệ thần kinh trung ương. Ở liều lượng cao, chúng có thể ngay lập tức gây co giật ở nạn nhân, ngạt thở hoặc tử vong do ngừng tim. Chất độc thần kinh có thể được dùng dưới dạng khí, sol khí hoặc chất lỏng. Hơn nữa, chúng có thể được phát tán bằng cách sử dụng bom, chất nổ, bình xịt và tên lửa, thậm chí dưới dạng chạm tay. 

Chất độc tồn tại ở dạng khí, sol khí hoặc chất lỏng

Bên cạnh đó, chất độc thần kinh còn là một nhóm lớn các hóa chất ngoại sinh gây tổn hại hệ thần kinh, từ đó có những tác động xấu đến chức năng của các mô thần kinh. Đặc biệt, trong một vài trường hợp, các chất độc này có thể được sử dụng với vai trò là phân loại các hợp chất nội sinh. 

Các ví dụ phổ biến về chất độc thần kinh bao gồm chì, asen, nhôm, thủy ngân, etan, curare (độc tố), glutamate, oxit nitric (NO), độc tố botulinum, độc tố uốn ván, chlorotoxin và tetrodotoxin.

2. Cơ chế hoạt động của chất độc thần kinh trong cơ thể người

Chất độc thần kinh thường có nguồn gốc từ các sinh vật biển, chẳng hạn như tetrodotoxin từ cá nóc, conotoxin có nguồn gốc từ ốc biển, ốc nón, nọc độc bọ cạp. 

Nọc độc bọ cạp là một chất độc thần kinh nguy hiểm 

Hoạt động của chất độc thần kinh có thể được đặc trưng bởi khả năng ức chế sự kiểm soát của tế bào thần kinh đối với nồng độ ion trên màng tế bào hoặc sự giao tiếp giữa các tế bào thần kinh qua khớp thần kinh. Chính vì những tác nhân này mà gây nên tình trạng nhiễm độc kích thích hoặc quá trình chết theo tế bào thần kinh,  hay tổn thương tế bào thần kinh đệm. 

Các biểu hiện tổng thể của việc tiếp xúc với chất độc thần kinh bao gồm tổn thương hệ thần kinh trung ương lan rộng như chậm phát triển trí tuệ, suy giảm trí nhớ, động kinh và sa sút trí tuệ. Ngoài ra, tổn thương hệ thần kinh ngoại biên do các chất độc thần kinh gây ra như bệnh thần kinh hoặc bệnh cơ là phổ biến.

Hầu hết các chất độc thần kinh là chất độc thần kinh được tổng hợp bởi các sinh vật sống và các chất hữu cơ khác. Thường được sử dụng để động vật tự vệ hoặc làm con mồi độc để săn các động vật hoặc thực vật và nấm khác. Hoạt động của các chất độc này chủ yếu dựa trên sự tương tác với một số thụ thể của tế bào thần kinh (ví dụ, nicotin ở cấp độ thụ thể acetylcholine nicotinic) hoặc chất đối kháng (chẳng hạn như atropine ở thụ thể acetylcholine muscarinic), và do đó khiến chức năng của các cơ quan bị rối loạn. Một cơ chế hoạt động phổ biến khác là mở hoặc chặn các kênh ion, chẳng hạn như mở các kênh canxi bằng alpha-latrotoxin hoặc chặn các kênh natri bằng saxitoxin. Ví dụ, halcurin là một chất độc thần kinh polypeptide từ hải quỳ Halcurias.

Thụ thể acetylcholine nicotinic

Ngoài ra, một số loại thuốc và chất ancaloit có tác dụng phụ đối với tế bào thần kinh và do đó nằm trong số các chất độc thần kinh. Bên cạnh đó, mặc dù ethanol có tác dụng gây độc thần kinh và tiêu thụ quá nhiều đồ uống có cồn có thể dẫn đến ngộ độc rượu, nhưng ethanol không được phân loại là chất độc và do đó không phải là chất độc thần kinh.

3. Biểu hiện khi nhiễm chất độc thần kinh

Các tác nhân thần kinh chặn một loại enzyme điều chỉnh một chất hóa học cần thiết cho các chức năng quan trọng của cơ thể, chẳng hạn như hô hấp. Khi một người tiếp xúc với một lượng nhỏ các chất này, họ bắt đầu chảy nước mũi, đồng tử co lại, cảm thấy buồn nôn, cũng có thể bị ảo giác và mờ mắt, mất kiểm soát hoặc bị đau ở vùng ngực. Liều lượng lớn hơn của các chất độc thần kinh này có thể gây co giật dẫn đến hôn mê và thậm chí là tử vong. Nạn nhân có thể chết ngạt khi hệ thống thần kinh và hô hấp gặp trục trặc.

Sarin ở dạng lỏng có thể giết chết một người trong vòng 1 đến 10 phút

Chúng ta có thể dễ dàng nhận ra một chất độc thần kinh hay không?

Không thể nhận biết một chất độc thần kinh bằng mắt thường. Bởi vì đa số chúng ở dạng chất lỏng trong suốt không màu, cũng có thể không mùi hoặc tỏa ra mùi ngọt nhẹ tùy thuộc vào loại chất độc.

Sự tiếp xúc với một chất độc thần kinh

Một người có thể hít phải hơi độc của một trong những chất độc này, hoặc hấp thụ nó khi tiếp xúc với mắt hoặc da. Các tác nhân này cũng có thể làm nhiễm bẩn bất kỳ bề mặt nào đó, nhưng có thể loại bỏ chúng bằng cách làm sạch bề mặt đó.

Có thuốc giải độc đối với chất độc thần kinh hay không?

Các phương pháp điều trị tổn thương do chất độc thần kinh bao gồm sử dụng chất chống oxy hóa, thuốc chống độc và ethanol đã được chứng minh là hữu ích.

Ngoài ra việc dùng thuốc giãn cơ atropin và pralidoxime chloride bằng cách tiêm cũng là một giải pháp đối với nạn nhân nhiễm chất độc thần kinh. Tuy nhiên, những thuốc giải độc này cần phải được sử dụng rất nhanh sau khi nạn nhân bị nhiễm độc, trong vòng vài phút hoặc vài giờ, tùy thuộc vào loại chất độc thần kinh gây ra.

Trên đây là những thông tin hữu ích trả lời cho câu hỏi chất độc thần kinh là gì và giải đáp một số thắc mắc liên quan đến loại chất độc này. Nếu bạn nhận thấy các biểu hiện sức khỏe nghi ngờ nhiễm chất độc hay mắc bệnh liên quan đến chất độc thần kinh. Hãy đến trực tiếp chuyên khoa Thần kinh tại Bệnh viện, Phòng khám thuộc Hệ thống Y tế MEDLATEC để được các bác sĩ thăm khám và đưa ra các giải pháp điều trị kịp thời và hiệu quả. Ngoài ra bạn có thể liên hệ đến số tổng đài sau: 1900 56 56 56 để được tư vấn và hướng dẫn cụ thể.