Cây đỗ trọng: Đặc điểm nguồn gốc tác dụng dược tính và trị bệnh

Cây đỗ trọng lâu nay được sử dụng khá phổ biến trong Đông y. Tại Việt Nam, mặc dù là thành phần quan trọng trong một số loại thuốc trị bệnh nhưng đỗ trọng vẫn chủ yếu nhập khẩu từ Trung Quốc. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về đặc điểm, nguồn gốc, tác dụng dược tính và trị bệnh của cây đỗ trọng.

1. Nguồn gốc và đặc điểm của cây đỗ trọng

Trước khi tìm hiểu chi tiết tác dụng dược tính và trị bệnh của cây đỗ trọng, bạn nên tham khảo qua nguồn gốc và đặc điểm. 

1.1. Nguồn gốc 

Đỗ trọng thuộc nhóm cây thân gỗ nhỏ, còn được biết đến với danh pháp Eucommia ulmoides. Loài thực vật này có nguồn gốc từ Trung Quốc. 

Cây đỗ trọng có nguồn gốc từ Trung Quốc

Từng có thời kỳ, nó gần như bị tuyệt chủng. Tuy nhiên, sau này, trước sự ứng dụng ngày càng rộng rãi vào y học cổ truyền, số lượng đỗ trọng đã dần phục hồi và được trồng tại khá nhiều vùng của Trung Quốc. 

Trong Y Học Cổ Truyền Trung Quốc, đỗ trọng từ lâu đã nằm trong danh sách 50 vị thuốc quý. 

1.2. Đặc điểm 

Tại Việt Nam, cây đỗ trọng mọc chủ yếu tại một số vùng núi tây bắc như Sa Pa, Lào Cai. Nói chung, số lượng loài thực vật này tại nước ta chưa nhiều. Nguồn nguyên liệu sử dụng trong đông y hiện chủ yếu vẫn nhập khẩu từ Trung Quốc. 

Người ta thường tách vỏ cây đỗ trọng làm thuốc

Cây đỗ trọng thường phát triển mạnh vào mùa hạ, thuộc loài thân gỗ không quá lớn nhưng cây lại khá thẳng. Vỏ cây tương đối mỏng, bên mặt trong của vỏ màu nâu đen nhạt hơn bên ngoài. Phía bên ngoài vỏ đỗ trọng màu xám, đan xen các sợi trắng giống như sợi tơ. 

Đến giai đoạn trưởng thành, chiều cao của cây có thể đạt 15m. Lá cây mọc đơn, xung quanh lá có răng cưa. 

Cây đỗ trọng có hoa nhưng hoa không phải lúc nào cũng nở rộ, hoa màu ánh lục. Sau khi hoa tàn, quả bắt đầu xuất hiện, mỗi quả lại chứa một hạt. 

2. Phân tích thành phần hóa học trong cây đỗ trọng

Trong số các bộ phận trên cây đỗ trọng thì vỏ cây chứa nhiều thành phần giá trị nhất, chủ yếu bào chế thành thuốc. Lá cũng dùng làm thuốc nhưng ít hơn. 

Các bộ phận trên cây đỗ trọng đều chứa nhiều thành phần tốt

Sau quá trình phân tích, người ta đã chỉ ra rằng trong vỏ của loài thực vật này chứa trung bình 3% đến 7% gutta pecka. Tỷ lệ gutta pecka trong lá tương đương 2%, quả lên tới 27.34%. 

Nếu nung nóng đến nhiệt độ 45° đến 700° C, gutta pecka mang tính chất tương tự như cao su, có khả năng cách nhiệt. 

Bên cạnh gutta pecka thì trong khi vỏ cây đỗ trọng còn chứa nhiều tinh dầu, albumin, lượng chất béo và muối vô cơ. Tại bộ phận lá, tập trung khá nhiều tamin và nhựa cùng một số thành phần đặc biệt khác.

3. Tác dụng dược lý và trị bệnh của cây đỗ trọng 

Không ngẫu nhiên mà đỗ trọng lại nằm trong top 50 bài thuốc quý của y học Trung Quốc. Loài thực vật này sở hữu tác dụng dược lý và trị bệnh phong phú. 

Vỏ cây đỗ trọng hỗ trợ điều trị viêm khớp khá tốt 

3.1. Tác dụng dược lý 

Vỏ cây đỗ trọng chứa các thành phần được chứng minh là có khả năng ngăn chặn sự phát triển của chứng viêm khớp. Vì thế những loại thuốc chữa có thành phần như vỏ đỗ trọng đều rất tốt cho người mắc chứng viêm khớp cấp và mạn tính. Từ đó, hỗ trợ tăng cường sức khỏe xương khớp, hạn chế tình trạng thoái hóa khớp. 

Bên cạnh đó, tác dụng dược tính của loài thực vật này còn đặc biệt tốt cho người mắc chứng bệnh liên quan đến thoái hóa thần kinh alzheimer. Trong một số loại thuốc điều trị alzheimer, người ta đã bổ sung thêm thành phần nguyên liệu từ cây đỗ trọng. 

3.2. Tác dụng điều trị bệnh 

Các bộ phận trên cây đỗ trọng hay đặc biệt là vỏ cây thường xuyên có mặt trong nhiều bài thuốc trị bệnh. Chẳng hạn như trị chứng thận hư, nhức mỏi cơ thể, tăng huyết áp, chứng tiểu đêm, rối loạn sinh lý nam,... Phụ nữ mang thai bị động thai cũng có thể áp dụng bài thuốc từ vỏ của loại cây này. 

4. Một vài bài thuốc trị bệnh từ cây đỗ trọng 

Trong Đông Y, đỗ trọng vốn được sử dụng rộng rãi trong điều trị các chứng bệnh thường gặp. Ví dụ như chứng đau lưng do thận chèn ép, đau thần kinh tọa, cao huyết áp. 

Người cao huyết áp có thể áp dụng bài thuốc từ cây đỗ trọng

4.1. Trị đau lưng do thận chèn ép 

Tình trạng thận chèn ép tạo điều kiện xuất hiện những cơn đau khó chịu. Vỏ cây đỗ trọng kết hợp nhục thung dung, đương quy,.. Sẽ phần nào giảm bớt cơn đau lưng thường gặp do thận chèn ép. 

4.1.1. Bài thuốc cho người thận dương hư

Nguyên liệu cần chuẩn bị bao gồm:

• Đỗ trọng: Khối lượng 16g

• Hoài sơn: Khối lượng 16g

• Đương quy: Khối lượng 12g

• Lộc giác giao: Khối lượng 10g

• Câu kỷ tử: Khối lượng 12g

• Thỏ kỷ tử: Khối lượng 12g

• Nhục quế: Khối lượng 8g

• Phụ tử: Khối lượng 6g

• Thục địa: Khối lượng 26g

Đem toàn bộ nguyên liệu trên sắc uống hoặc những thành bột, vo viên rồi dùng dần. 

4.1.2. Bài thuốc cho người thận âm hư

Một số nguyên liệu cần chuẩn bị bao gồm:

• Đỗ trọng: Khối lượng 16g

• Sơn thù: Khối lượng 12g

• Hoài sơn: Khối lượng 12g

• Ngưu tất: Khối lượng 12g

• Thỏ ty kỷ tử: Khối lượng 12g

• Ngưu tất: Khối lượng 12

• Câu kỷ tử: Khối lượng 16g

• Sinh địa: Khối lượng 16g

Bạn cho toàn bộ các nguyên liệu trên sắc lấy nước uống hoặc tán thành từng viên nhỏ dần dần. 

4.2. Trị đau thần kinh tọa

Nếu đang bị đau thần kinh tọa do dây thần tọa do thoái hóa cột sống, bạn hãy thử áp dụng bài thuốc từ cây đỗ trọng. 

Những nguyên liệu cần chuẩn bị gồm có:

• Vỏ đỗ trọng: Khối lượng 18g

• Cam thảo: Khối lượng 18g

• Phòng phong: Khối lượng 18g

• Quế chi: Khối lượng 6g

• Tế tân: Khối lượng 6g

• Tang ký sinh: Khối lượng 12g

• Đảng sâm: Khối lượng 12g

• Bạch Thược: Khối lượng 12g

• Độc hoạt: Khối lượng 12g

• Ngưu tất: Khối lượng 12g

• Phục linh: Khối lượng 12g

• Đại táo: Khối lượng 12g

• Thục địa: Khối lượng 12g

• Đương quy: Khối lượng 12g

4.3. Trị cao huyết áp

Người cao huyết áp nên thử tìm đến một vài bài thuốc chứa nguyên liệu vỏ cây đỗ trọng. Bởi tác dụng dược lý vốn có của loài thực vật này sẽ tác động tốt đến sức khỏe của người cao huyết áp. 

Nguyên liệu mà bạn cần chuẩn bị cho bài thuốc trị cao huyết áp bao gồm:

• Đỗ trọng: Khối lượng 80g

• Hạ khô thảo: Khối lượng 80g

• Thục địa: Khối lượng 40g

• Đơn bì: Khối lượng 40g

Bạn cho toàn bộ nguyên liệu trên tán nhỏ thành bột, vo viên. Mỗi lần uống 2 viên tương đương 12g hỗn hợp đã vo viên. 

Lưu ý: Không tự ý dùng các bài thuốc trên tại nhà, bạn nên thăm khám và có sự chỉ định của các bác sĩ. 

5. Lưu ý khi dùng cây đỗ trọng trị bệnh 

Lưu ý rằng là những bài thuốc vừa tổng hợp trên đây chỉ có tính chất tham khảo. Nếu có nhu cầu sử dụng đỗ trọng để điều trị bệnh, bạn cần ghi nhớ 3 thông tin quan trọng sau đây. 

• Tuyệt đối không phối hợp chung đỗ trọng với huyền sâm, xà thoái.

• Người bị can thận hư, âm hư thì không nên dùng thuốc chứa đỗ trọng.

• Người bị xác định âm hư phần thận trọng trong quá trình sử dụng đỗ trọng, tốt nhất nên tham khảo trước ý kiến thầy thuốc, bác sĩ. 

Đỗ trọng là loài thực vật có nguồn gốc từ đất nước Trung Quốc. Dược liệu chế biến từ loại thực vật này nằm trong top 50 bài thuốc quý của y học Trung Quốc. Vỏ cây đỗ trọng là thành phần quan trọng có mặt trong nhiều bài thuốc trị bệnh. Tuy nhiên cũng cần lưu ý rằng trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào chứa thành phần đỗ trọng, bạn phải thăm khám kỹ lưỡng và tham khảo tư vấn của bác sĩ.