Bác sĩ hướng dẫn cách sơ cứu tại chỗ người bị đột quỵ

Đột quỵ là một trong những biến chứng tim mạch nguy hiểm nhất, gây tỉ lệ tử vong và biến chứng cao. Sơ cứu tại chỗ người bị đột quỵ đúng cách và cấp cứu càng sớm thì bệnh nhân đột quỵ càng có khả năng hồi phục cao, giảm nguy cơ tử vong và di chứng sau đột quỵ.

1. Đột quỵ nguy hiểm như thế nào?

Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não là tình trạng rối loạn tuần hoàn máu não, khiến tế bào não tại khu vực nhất định không nhận được đủ oxy và chất thiết yếu từ máu. Thời gian đột quỵ não càng dài, số lượng tế bào não ảnh hưởng càng cao và sẽ chết dần theo thời gian. Thường sau vài phút không tái lập được toàn hoàn não, cứ 1 phút trung bình có khoảng 1,9 triệu nơ-ron thần kinh chết và liên tục trong vài giờ.

 Sơ cứu rất quan trọng với bệnh nhân đột quỵ

Có hai dạng đột quỵ não dựa theo nguyên nhân là xuất huyết não và thiếu máu não cục bộ, trong đó thiếu máu não thường xảy ra hơn. Biến chứng thường xuất hiện do cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu hoặc tắc hẹp mạch máu do chấn thương, xơ vữa động mạch,…

Như vậy, thời gian là yếu tố quyết định đến tính mạng của người bệnh đột quỵ, sơ cứu đúng cách sớm giúp tái lập tuần hoàn máu sớm, giảm số lượng tế bào não chết. Tùy vào mức độ và vị trí não tổn thương sau đột quỵ mà người bệnh có thể gặp những biến chứng khác nhau, thường gặp như:

Rối loạn nhận thức

Trí nhớ thường bị ảnh hưởng đầu tiên với mức độ khác nhau, người bệnh thường hay quên, sa sút trí tuệ, không tỉnh táo.

Đột quỵ có thể gây liệt nửa thân hoặc liệt một phần cơ thể

Liệt

Đột quỵ não có thể gây liệt nửa người hoặc liệt các chi, có thể phục hồi một phần hoặc không khiến người bệnh gặp khó khăn trong vận động. Các phương pháp vật lý trị liệu có thể hỗ trợ phục hồi khả năng vận động song còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố.

Rối loạn ngôn ngữ

Nếu khu vực não bộ liên quan bị ảnh hưởng, người bệnh gặp di chứng rối loạn ngôn ngữ sẽ khó biểu đạt được suy nghĩ thành lời nói, hay nói lắp, nói ngọng. Đôi khi âm điệu và ngữ điệu khi nói đều biến đổi mà bệnh nhân không thể kiểm soát được.

Rối loạn thị giác

Khu vực thần kinh thị giác bị ảnh hưởng do đột quỵ não sẽ gây di chứng mù một phần hoặc toàn bộ, nhẹ hơn có thể là mờ một bên mắt hoặc cả hai bên. 

Rối loạn cơ tròn

Di chứng này khiến bệnh nhân gặp khó khăn trong kiểm soát tiểu tiện, đại tiện như: đại tiểu tiện không tự chủ, bí tiểu, tiểu khó,…

Những di chứng gặp phải sau đột quỵ đều ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh, làm tăng gánh nặng kinh tế do chi phí điều trị và giảm lao động của người bệnh.

2. Hướng dẫn sơ cứu tại chỗ người bị đột quỵ đúng cách

Sơ cứu tại chỗ đúng cách cho người bị đột quỵ là cần thiết, bản thân người thực hiện cần có kiến thức để sơ cứu hiệu quả. Thực hiện sai có thể khiến tổn thương não nghiêm trọng hơn, đe dọa đến tính mạng và gây di chứng sau này.

Cấp cứu y tế sớm giúp bảo toàn tính mạng cho bệnh nhân đột quỵ

2.1. Nhận biết sớm đột quỵ

Dấu hiệu đột quỵ rất nhanh và rõ ràng, có thể nhận biết sớm đột quỵ qua 2 quy tắc sau:

Quy tắc FAST

Quy tắc này chỉ ra những dấu hiệu đặc trưng của người bệnh đột quỵ gồm:

• Face: Mặt người bệnh có dấu hiệu khác thường do ảnh hưởng thần kinh như: cười méo miệng, rối loạn thị lực, co giật và không thể cử động 1 bên mặt.

• Arm: Tay chân người bệnh khó cử động, dễ đánh rơi đồ vật do cầm không chắc.

• Speech: Không kiểm soát được lưỡi nên bệnh nhân thường nói líu lưỡi, nói không rõ chữ, không diễn đạt được trọn vẹn câu.

• Time: Dấu hiệu đột quỵ diễn ra rất nhanh, bạn cần gọi cấp cứu càng nhanh càng tốt cùng với sơ cứu cho bệnh nhân đúng cách.

Quy tắc BEFASH

Quy tắc này chỉ ra nhóm triệu chứng đặc trưng nhất của đột quỵ não bao gồm:

• Đột quỵ yếu, tay chân không kiểm soát được, tê mặt.

• Nói đỡ, không thể nói chuyện.

• Chóng mặt, té ngã không có nguyên do.

• Méo miệng, nhìn mờ hoặc mất thị lực hoàn toàn.

• Đau đầu dữ dội.

Đau đầu dữ dội là một triệu chứng của đột quỵ

2.2. Sơ cứu tại chỗ cho người đột quỵ

Việc làm đầu tiên sau khi phát hiện người bệnh đột quỵ là cần gọi người trợ giúp và xe cấp cứu ngay lập tức, người có chuyên môn y tế sẽ biết cách sơ cứu nhanh và hiệu quả. Trong thời gian chờ cấp cứu, hay theo dõi sát sao những dấu hiệu và thay đổi bất thường của người bệnh, thông tin này giúp nhân viên y tế biết cách can thiệp y tế tốt hơn.

Nếu bệnh nhân xuất hiện dấu hiệu nôn mửa, suy giảm ý thức, nên thay đổi sang tư thế nằm nghiêng an toàn hơn. Đây là tư thế được khuyến cáo trong hồi sức cấp cứu do giúp bảo vệ đường thở cho bệnh nhân cũng như các biến chứng gặp phải. Người bệnh đột quỵ bị mất ý thức một phần hoặc hoàn toàn, nếu nằm ngửa lưỡi có thể tụt xuống họng gây bít tắc đường thở. Nếu bệnh nhân nôn, nằm ngửa sẽ khiến họ hít phải chất nôn gây bít tắc đường thở, suy hô hấp nguy hiểm.

Nếu bệnh nhân đột quỵ bất tỉnh hoặc lơ mơ nhưng vẫn thở bình thường, không nôn thì tùy trường hợp có thể giữa nguyên tư thế nằm ngửa hoặc chuyển sang tư thế nằm nghiêng. 

Nếu bệnh nhân còn tỉnh táo, cố gắng trò chuyện với bệnh nhân, hỗ trợ bệnh nhân nằm ở tư thế thoải mái nhất. Ngoài ra, tuyệt đối không cho bệnh nhân ăn uống hoặc dùng thuốc không có chỉ định cho người bệnh.

Sơ cứu đúng cách giúp giảm di chứng sau đột quỵ

Một số phương pháp dân gian thường áp dụng cho người gặp tình trạng tương tự như dùng kim chích 10 đầu ngón tay, ngón chân, cạo gió,… có thể gây nguy hiểm cho người đột quỵ. Tuyệt đối không tự ý sơ cứu bằng các can thiệp khác nếu không có nghiệp vụ y tế.

Ghi nhớ cách sơ cứu tại chỗ người bị đột quỵ sẽ giúp bạn thực hành tốt khi gặp phải bệnh nhân đột quỵ, tránh được các biến chứng đáng tiếc cho người bệnh.