Củ nưa - Thảo dược có nhiều tác dụng cho sức khỏe

Củ nưa hay còn gọi là khoai nưa thuộc họ ráy, vị cay, có tình bình. Củ nưa có độc nên khi ăn vào sẽ cảm thấy hơi ngứa. Từ xưa, củ của cây nưa đã được dùng làm thực phẩm. Thời gian đó, không mấy ai biết được loại củ này còn có công dụng chữa được nhiều loại bệnh. Vị thuốc này dần xuất hiện trong nhiều bài thuốc với nhiều mục đích điều trị khác nhau.

1. Tổng quan về cây nưa

Cây khoai nưa thuộc nhóm cây thân thảo với phần củ có kích thước khá lớn hình cầu lõm. Đường kính của củ nưa có thể lên đến 25cm. Cây mọc lá đơn có màu xanh lục nâu và những đốm trắng. Phần cuống có thể dài đến 40cm và còn có thể dài hơn nữa. 

Cây khoai nưa thuộc nhóm cây thân thảo

Mỗi một lá sẽ chia ra làm 3 nhánh khác nhau, các nhánh cũng tiếp tục chia ra thành từng đốt. Phiến lá xẻ thùy sâu có hình dáng của một chiếc lông chim. Các thùy ở cuối có hình của quả trám thuôn và nhọn ở phần đầu. 

Cây mọc hoa thành từng cụm với mo lớn. Phần bao mo màu màu lục nhạt với những vết màu lục thẫm. Ở phía mép sẽ có màu hung tím, vào đến mặt trong của lá thì có màu đỏ thẫm. Các trục hoa thường dài gấp đôi so với mo. Cây thường nở hoa vào thời điểm cuối hạ - đầu thu và ra quả mọng. 

Khoai nưa được trồng rất phổ biến ở nhiều nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Philippine và cả Việt Nam. Ở nước ta hiện nay, cây nữa được trồng ở khá nhiều nơi để lấy củ ăn hoặc để làm dược liệu cho những bài thuốc Đông y. 

2. Thu hoạch và bào chế dược liệu

Củ nưa cần phải được thu hoạch sớm khi cây vẫn chưa già. Giai đoạn này, khoai sẽ có độ bở và khi dùng cũng sẽ ít bị ngứa hơn. Nếu bạn thu hoạch củ nưa để ăn thì chỉ cần rửa sạch, gọt bỏ vỏ ở ngoài rồi ngâm cùng nước vo gạo trong khoảng nửa ngày. Kế đến, bạn nấu củ nưa chung với 1 ít muối trong thời gian 1 giờ đồng hồ là có thể dùng được. 

Dược tính của củ nưa cao nhất khi được thu hoạch vào mùa thu đông

Trong trường hợp củ nưa được sử dụng để làm vị thuốc thì bạn cần thái thành từng lát mỏng. Sau đó, bạn mang nưa đã được thái nhỏ ngâm cùng với nước vo gạo và để qua đêm. Sau đó bạn sẽ ngâm nưa cùng với nước phèn chua thêm một đêm nữa thì đem đi phơi khô. Mỗi lần dùng vị thuốc này bạn sẽ nấu nưa chung với nước gừng cho hết bị ngứa rồi cho kết hợp cùng với từng bài thuốc Đông y. 

Nưa sau khi được sấy khô có bảo quản ở trong túi kín. Bạn cất thuốc ở những vị trí khô thoáng, tránh những nơi bị ẩm mốc và mối mọt để có thể sử dụng lâu dài. 

3. Tác dụng của củ nưa trong các nghiên cứu về y học

Trong củ nưa có chứa nhiều thành phần tốt cho sức khỏe như Konjac Glucomannan, Cellulose,... 

Ngoài ra, thành phần dược liệu còn ghi nhận thêm một số hoạt chất như: Protein, Lipid, dẫn xuất không protein,... 

Những tác dụng dược lý điều trị bệnh của củ nưa

3.1. Tác dụng dược lý trong Đông y

Theo nghiên cứu của các thầy thuốc Đông y, củ nưa có những lợi đặc biệt như sau:

• Công dụng: Điều trị chứng táo thấp, hóa đờm, đả thông kinh lạc, giúp ấm tỳ vị, có khả năng tiêu sưng, tán hạch và giải trừ phong. 

• Chủ trị: Một vài chứng bệnh như sốt rét có báng, chứng ăn không tiêu, bị đờm trệ, bị rắn cắn, chữa chứng đau nhức,...

3.2. Tác dụng theo nghiên cứu Tây y

Những công dụng dược liệu của củ nưa theo nghiên cứu đều đến từ hàm lượng Konjac Glucomannan, cụ thể:

• Chống oxy hóa: Konjac Glucomannan có ở bên trong khoai nưa qua một vài phản ứng phức tạp có thể tiêu trừ được những gốc tự do để kháng lại quá trình oxy hóa. Bên cạnh đó, hoạt chất này còn hỗ trợ kích hoạt chất glutathione và giúp làm giảm lượng phân tử MDA ở bên trong gan. 

• Hạ đường huyết: Bên trong hoạt chất Konjac Glucomannan có chất xơ mà hệ tiêu hóa không thể hấp thu. Ngoài ra, củ nưa cũng không có calo và còn giúp cảm giác no được kéo dài. Ngoài ra, quá trình hấp thu đường glucose cũng bị tác động và ngắn hơn. 

• Chuyển hóa lipid: Konjac Glucomannan còn có khả năng làm giảm được nồng độ Cholesterol và Glyceride. Hoạt chất này còn hút bám và ngăn cản được sự hấp thu của các acid cholic và làm cho chúng thoát ra bên ngoài qua hệ bài tiết. 

• Bảo vệ niêm mạc ruột: Konjac Glucomannan còn làm cho các chất độc có ở trong huyết tương giảm xuống. Bên cạnh đó, độ thấm của phần niêm mạc ruột cũng như tỷ lệ các vi khuẩn giảm đi trông thấy. Trong khi đó, độ dày của lớp niêm mạc, khổ lông tơ và số lượng Iga ở trong dịch đường ruột lẫn hàm lượng Siga tăng lên đáng kể. 

4. Một số bài thuốc Đông y từ có vị thuốc củ nưa

Củ nưa có thể được dùng làm thuốc ở cả dạng tươi hoặc dạng khô. Trong Đông y, khoai nưa thường sẽ được dùng để sắc lấy phần nước uống hoặc giã nát để đắp lên ngoài da. 

Những bài thuốc điều trị trong Đông y từ củ nưa

Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh với vị thuốc khoai nưa mà bạn có thể tham khảo thêm:

4.1. Bài thuốc chữa sốt rét có bán, chứng ăn không tiêu hay đờm trệ

Những loại dược liệu cần chuẩn bị gồm có:

• 12g khoai nưa.

• 10g các loại dược liệu gồm trần bì, nam mộc hương, rễ cây bá bệnh, ý dĩ được sao vàng, xạ can, nga truật.

Bạn mang những loại dược liệu đã được chuẩn bị ở trên sắc chung với nước để uống trong ngày. Liều lượng sử dụng là 1 thang/ngày. Nếu bạn tán củ nưa thành bột để dùng thì chỉ nên sử dụng 24g bột chung với nước ấm. 

4.2. Bài thuốc chữa chứng u não

Bài thuốc này cần có những loại dược liệu sau:

• 30g mỗi loại dược liệu sau: khoai nưa, thương nhĩ tử, quán chúng.

• Thất diệp nhất chi hoa và rễ bồ hoàng mỗi loại 15g.

Đầu tiên, bạn cần cho khoai nưa vào trong ấm để sắc chung với nước khoảng 2 giờ đồng hồ. Sau đó, bạn cho thêm những loại dược liệu khác và tiếp tục sắc thêm 30 phút. Sau khi hoàn tất sắc thuốc, bạn lọc bỏ phần bã và chỉ lấy phần nước để uống ở trong ngày.

4.3. Bài thuốc điều trị bị rắn cắn

Bạn cần chuẩn bị 1 lượng củ nưa tươi cùng 1 ít hoàng liên. Bạn mang hai loại dược liệu trên trộn đều lại với nhau rồi giã nát để đắp lên trên vết thương bị vết rắn cắn. 

Củ nưa cũng có tác dụng chữa rắn cắn khá hiệu quả

4.4. Bài thuốc chữa chứng liệt nửa người

Những dược liệu cần chuẩn bị bao gồm: 

• 10g khoa nưa tươi.

• 1g phụ tử.

• 1g ô đầu.

Bạn cho những loại dược liệu trên vào trong nồi sắc chung với 600ml nước ở trên lửa nhỏ. Bạn đun thuốc cho đến khi lượng nước trong đó chỉ còn lại khoảng 100ml và chia thành nhiều lần để uống trong ngày. 

Nhìn chung, củ nưa có nhiều hoạt chất có ích với sức khỏe của chúng ta. Dù thành phần dược tính khá cao, nhưng để đảm bảo an toàn cho sức khỏe thì bạn nên trao đổi và tham khảo trước ý kiến của bác sĩ để có được liều lượng dùng phù hợp. Bởi lẽ, khoai nưa có độc nên nếu sử dụng không đúng cách có thể khiến bạn gặp nhiều rủi ro không mong muốn.