Vỡ ối sớm: nguyên nhân và cách xử trí để an toàn cho cả mẹ và bé

Thai nhi được nuôi dưỡng trong môi trường đặc biệt mà cơ thể mẹ tạo ra và bảo vệ. Túi ối là nơi chứa dịch và chất dinh dưỡng quan trọng để thai nhi hấp thụ, phát triển, đồng thời giảm tác động xấu từ bên ngoài. Vì nguyên nhân nào đó khiến vỡ ối sớm trước khi đủ 37 tuần trẻ sẽ sinh hơn bình thường, chịu ảnh hưởng nhất định về sức khỏe, sự phát triển sau này.

1. Vỡ ối sớm nguy hiểm như thế nào?

Dịch ối được sản xuất liên tục trong quá trình phát triển của thai nhi, trước tuần thai thứ 16 chủ yếu được cung cấp từ mẹ, sau đó chủ yếu từ dịch phổi và dịch nước tiểu của thai nhi.

Túi ối là môi trường phát triển quan trọng của thai nhi

Với sự phát triển của thai nhi, dịch ối có vai trò rất quan trọng:

• Tạo khoảng cách, giúp dây rốn không bị chèn ép do cơ thành bụng hoặc lực tác động từ bên ngoài, đồng thời hạn chế tối đa nhiễm trùng có thể xảy ra.

• Tạo môi trường thoải mái cho thai nhi phát triển, đặc biệt trong những tuần thai cuối thai cần không gian lớn hơn để thường xuyên cử động.

• Nước ối đảm bảo cho sự phát triển cân đối các cơ quan của thai nhi, đảm bảo việc hít thở và cân bằng áp lực lồng ngực và phổi.

Với những vai trò này, nước ối sẽ duy trì ổn định trong túi ối cho đến thời điểm chuyển dạ, khi trẻ được đưa ra ngoài. Tuy nhiên do nhiều yếu tố mà không ít mẹ bầu bị vỡ ối sớm dẫn đến sinh con sớm, thậm chí là sinh non.

Vỡ ối sớm ảnh hưởng rất lớn đến thai nhi

Ối vỡ sớm là hiện tượng vỡ túi ối xảy ra cùng lúc hoặc sau thời điểm chuyển dạ, nhưng trước khi cổ tử cung mở hết. Nghiêm trọng hơn vỡ ối sớm là hiện tượng vỡ ối non, khi màng ối và màng đệm vỡ trước khi chuyển xạ xảy ra. 

Vỡ ối xảy ra càng sớm, khi thai càng chưa phát triển toàn diện thì mức độ nguy hiểm càng lớn. Thông thường, nếu vỡ ối sau 37 tuần thai, mẹ sẽ chuyển dạ trong vòng 5 giờ sau đó. Nếu vỡ ối sớm hơn, khoảng từ tuần thai 32 - 34 thì sẽ chuyển dạ sau 4 ngày - 1 tuần.

Vỡ ối nếu được can thiệp và theo dõi y tế, để mẹ có thể sinh trẻ ra dễ dàng thì không gây ra vấn đề nghiêm trọng gì. Tuy nhiên nguy hiểm nhất là khi vỡ ối sớm kéo dài nhưng mẹ không được nhập viện để theo dõi và hỗ trợ y tế, các biến chứng có thể gặp bao gồm:

Thiểu ối

Khi lượng dịch ối nhất định bị mất đi, khả năng bảo vệ không còn, thai nhi có nguy cơ cao bị chèn ép dây rốn, biến dạng chi, thiểu sản phổi,…

Nhiễm khuẩn

Vỡ ối sớm càng kéo dài không được xử lý, nguy cơ nhiễm khuẩn ối và nhiễm khuẩn hậu sản, dẫn đến nhiễm khuẩn sơ sinh, hô hấp sơ sinh càng cao.

Vỡ ối sớm làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn cho trẻ

Rau bong non

Rau bong non có thể khiến thai nhi chết trong tử cung khi không được đưa ra, nguy hiểm cho cả tính mạng của mẹ.

2. Nguyên nhân gây vỡ ối sớm

Vỡ ối sớm có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, chủ yếu gồm:

2.1. Sản phụ bị nhiễm trùng đường sinh dục dưới

Sự tấn công của vi sinh vật đường sinh dục dưới có thể gây viêm màng ối dẫn đến vỡ ối sớm. Do đó, thai phụ mắc các bệnh lý như viêm cổ tử cung, viêm âm đạo,… nên điều trị càng sớm càng tốt.

2.2. Ngôi thai bất thường

Đa phần trường hợp mẹ bầu bị vỡ ối sớm đột ngột là do ngôi thai bất thường như: ngôi mông, ngôi ngang,… hoặc đa thai, khung chậu thai bị hẹp, nhau tiền đạo, đa ối,… Siêu âm có thể thấy được ngôi thai bất thường, bác sĩ sẽ đề nghị theo dõi và hỗ trợ sinh sớm phòng ngừa vỡ ối sớm gây biến chứng nguy hiểm.

2.3. Bệnh lây truyền qua đường tình dục

Nhiều vi sinh vật, phổ biến như lậu, giang mai, herpes sinh dục,… có thể là nguyên nhân gây ra hiện tượng vỡ ối sớm.

2.4. Hút thuốc lá

Người mẹ hút thuốc lá trong khi mang thai gây nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ, trong đó có nguy cơ gây vỡ ối sớm trong thai kỳ.

2.5. Nguyên nhân khác

Những nguyên nhân hiếm gặp hơn gây vỡ ối sớm ở một số thai phụ như: thể trạng thai phụ kém do thiếu dinh dưỡng, cơ địa cổ tử cung ngắn, hở eo tử cung, chấn thương,…

Vỡ ối sớm có thể do nhiều nguyên nhân và yếu tố tác động

3. Xử trí thế nào khi mẹ bầu bị vỡ ối sớm?

Việc xử trí thế nào khi vỡ ối sớm phụ thuộc vào tuổi thai, tuổi thai lớn có thể hỗ trợ cho trẻ sinh ngay, còn tuổi thai nhỏ hơn sẽ cần chăm sóc và dưỡng thai.

3.1. Tuổi thai từ 22 - 31 tuần

Thời điểm này thai chưa phát triển toàn diện, vì thế nếu ra đời sớm sẽ có nhiều nguy cơ sức khỏe cũng như sự phát triển thể chất sau này. Nếu vỡ ối sớm xảy ra, bác sĩ sẽ cố gắng dưỡng thai tốt nhất có thể bằng cách:

• Dùng thuốc trưởng thành phổi thai.

• Quản lý nhiễm khuẩn. Bao gồm:

• Hạn chế thăm khám bằng tay, thay vào đó có thể theo dõi bằng mỏ vịt.

• Cấy dịch cổ tử cung, âm đạo, hậu môn.

• Sử dụng kháng sinh phổ rộng, ngăn ngừa nhiễm trùng cho cả mẹ và thai, ngoài ra còn giảm tỷ lệ chuyển dạ.

• Theo dõi mẹ: nghỉ ngơi, đóng băng vệ sinh và theo dõi dấu hiệu sinh tồn 4 lần/ngày, CTM, CRP, cấy dịch âm đạo 1 - 3 lần/tuần.

• Theo dõi thai: monitoring sản khoa 3 lần/ngày, tiêu âm đánh giá thai, rau, nước ối.

• Thuốc giảm co thắt khi xuất hiện hiện tượng co thắt để chuyển dạ.

Vỡ ối ở thai phụ mới mang thai từ tuần thứ 22 - 31 rất nguy hiểm do phổi thai chưa phát triển toàn diện, vì thế cần đặc biệt chăm sóc, theo dõi để duy trì thai kỳ trong thời gian lâu nhất có thể. Nguy cơ nhiễm trùng do vỡ ối sớm rất cao nên thai phụ cần nghỉ ngơi và theo dõi sức khỏe thường xuyên.

3.2. Tuổi thai từ 32 - 33 tuần

Nếu có thể, bác sĩ vẫn sẽ chỉ định chăm sóc và nuôi dưỡng thai trong thời gian lâu nhất có thể. 

• Chỉ định thuốc corticoid kích thích phổi thai nhi trưởng thành.

• Theo dõi monitor tim thai để kiểm tra sự phát triển của thai trong tử cung.

• Kiểm soát tốt nhiễm khuẩn.

• Thuốc giảm co.

• Khởi phát chuyển dạ khi có đủ bằng chứng về trưởng thành phổi, nhiễm khuẩn và thai suy.

3.3. Tuổi thai từ 34 tuần tuổi đến 36 tuần tuổi

Bác sĩ vẫn sẽ đánh giá kiểm tra:

• Theo dõi thai: siêu âm thai, monitoring sản khoa.

• Không khuyến cáo dùng corticoid.

• Chấm dứt thai kỳ: có khoảng 90% thai phụ sẽ chuyển dạ tự nhiên trong vòng 24h sau khi vỡ ối. 

Tùy thuộc vào thai, tình trạng ối và nhiễm khuẩn mà bác sĩ sẽ chờ chuyển dạ tự nhiên hay khởi phát. Nếu có đủ bằng chứng trưởng thành phổi thì sẽ chấm dứt thai kỳ ngay.

• Nếu giữ thai: cần quản lý chặt nhiễm khuẩn.

• Thuốc giảm co: không chỉ định với thai 36 tuần. 

Nếu phổi thai trưởng thành, bác sĩ sẽ kích thích chuyển dạ trong trường hợp vỡ ối sớm

3.4. Thai trên 37 tuần

ACOG 2009  khuyến cáo chấm dứt thai kỳ với thai trên 37 tuần bị vỡ ối sớm, không đợi 12 - 24 giờ nhằm giảm biến chứng cho mẹ vat thai. Nên khởi phát chuyển dạ ngay trong 6 - 12h hoặc nếu thuận lợi thì chấm dứt thai kỳ càng sớm càng tốt.

Vỡ ối sớm có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và trẻ, đặc biệt khi tuổi thai còn nhỏ, phổi thai chưa phát triển hoàn toàn. Vì thế cần phòng ngừa và phát hiện sớm vỡ ối sớm bằng việc khám thai, siêu âm định kỳ.