Đặc điểm vòng đời của sán lá gan như thế nào?

Sán lá gan là ký sinh trùng có vòng đời phức tạp, sống ký sinh trong cơ thể người hoặc động vật ăn cỏ. Bệnh sán lá gan ở người có thể gây ra nhiều biến nguy hiểm nếu không được điều trị sớm. Vậy bệnh sán lá gan có dấu hiệu như thế nào, đặc điểm vòng đời của sán lá gan ra sao, nội dung dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp được vấn đề này.

1. Khái quát về bệnh sán lá gan

1.1. Sán lá gan là bệnh gì?

Sán lá gan là bệnh ký sinh trùng mạn tính phát sinh khi vật chủ chính khi ăn, uống phải thực phẩm chứa sán lá rồi nhiễm bệnh. Loại sán này có hình dạng giống chiếc lá, thân dẹt, sống kí sinh trong ống mật và lá gan của vật chủ bị nhiễm bệnh.

Hình dáng sán lá gan

1.2. Nguyên nhân gây ra và quá trình phát triển bệnh sán lá gan

Nguyên nhân khiến một người mắc bệnh sán lá gan phổ biến nhất là do thói quen ăn uống. Khi con người uống nước, ăn các loại rau mọc ở dưới nước và nước có ấu trùng sán nhưng rau chưa nấu chín thì sẽ bị nhiễm sán và mắc bệnh. Nước chính là môi trường lý tưởng cho trứng thành ấu trùng rồi phát triển thành sán trưởng thành và gây bệnh. 

1.3. Dấu hiệu thường gặp ở bệnh sán lá gan

Trước khi tìm hiểu về vòng đời của sán lá gan cần nhận diện được dấu hiệu khi mắc bệnh lý này. Có những người bị sán lá gan nhưng không hề có dấu hiệu của sự nhiễm bệnh; trong trường hợp có dấu hiệu thì người bệnh sẽ gặp tình trạng:

- Sốt: do sán gây tắc nghẽn và nhiễm trùng ở ống mật. Biểu hiện: sốt cao kèm theo rét run hoặc nhiều trường hợp sốt thoáng qua rồi tự hết.

- Buồn nôn hoặc nôn hoặc bị đau quặn bụng: do tắc ống dẫn mật.

- Tiêu chảy: do ống dẫn mật bị tắc.

- Nổi mề đay, ngứa: do phản ứng dị ứng vì sự có mặt của sán bên trong cơ thể. Người bệnh cũng có thể sẽ bị:

+ Đau bụng vùng gan.

+ Da xanh tái hoặc vàng da do sán lá gan kí sinh trong gan, mật, gây tắc nghẽn và làm nhiễm trùng gan, ống dẫn mật.

+ Mệt mỏi, ăn uống không ngon miệng, gầy sụt cân.

2. Vòng đời của sán lá gan như thế nào?

2.1. Đặc điểm về vòng đời của sán lá gan

Đặc điểm về vòng đời của sán lá gan khá là phức tạp. Khi sán lá gan trưởng thành đẻ trứng thì trứng sẽ đi theo đường mật xuống tới ruột rồi theo phân ra khỏi cơ thể. Trứng gặp nước trong khoảng 9 - 21 ngày sẽ nở ra ấu trùng lông. 

Mô tả vòng đời của sán lá gan

Ấu trùng này chọn ốc thuộc họ Lymnaea làm vật chủ trung gian rồi phát triển thành ấu trùng đuôi trong khoảng 6 - 7 tuần. Sau khi rời khỏi vỏ ốc, ấu trùng đuôi bám vào thực vật thủy sinh hoặc bơi tự do trong nước để tạo nang ấu trùng.

Khi động vật hoặc con người ăn/uống phải nang ấu trùng sẽ nhiễm sán lá gan.

Thông qua đường miệng, trong khoảng 1 giờ, nang ấu trùng thoát khỏi kén rồi xuyên qua thành ruột. 2 giờ sau đó, nó nằm trong ổ bụng rồi tiếp tục xuyên qua màng Glisson đi vào gan. Tính từ thời điểm thoát kén, thời gian để nang ấu trùng có mặt ở gan và ký sinh đến đường mật là khoảng 6 ngày.

Khoảng thời gian từ khi nhiễm sán đến khi phân chứa trứng sán ra khỏi cơ thể người và động vật không giống nhau: 3 - 4 tháng (đối với người) và 6 - 13 tuần (đối với động vật). Ngoài ra, khoản thời gian này còn phụ thuộc vào thời gian và số lượng sán trưởng thành, có thể sẽ lên đến 13.5 năm (đối với người).

2.2. Sán lá gan muốn phát triển phải ký sinh vào đâu?

Toàn bộ vòng đời của sán lá gan đều ký sinh vào cơ thể vật chủ thì mới phát triển hoàn tất chu kỳ của nó. Vậy, đâu mới là môi trường để sán lá gan kí sinh và làm cách nào nó xâm nhập được vào cơ thể con người? Điều này sẽ có sự khác nhau với từng loại sán:

- Sán lá gan nhỏ: chủ yếu ký sinh trên con người một số loại động vật. Trứng sán theo phân ra ngoài, khi gặp môi trường nước ngọt sẽ lơ lửng trong nước và bị ốc thuộc giống Bithynia và Melania nuốt rồi phát triển thành ấu trùng lông tơ sau đó chuyển sang các giai đoạn: bào tử nang và ấu trùng đuôi. 

Xét nghiệm miễn dịch giúp chẩn đoán bệnh sán lá gan ở người

Khi đã thành ấu trùng đuôi thì nó sẽ rời khỏi ốc để chui qua da cá nước ngọt họ Cyprinidae. Đến khi xâm nhập được vào trong cơ thể của loài cá này nó sẽ rụng đuôi và phát triển thành hậu ấu trùng ở phần thịt hoặc da cá. 

Nếu con người uống nước, ăn cá chưa nấu chín, gan động vật chứa sán chưa nấu chín, rau mọc dưới nước chứa sán chưa nấu chín,... thì sán sẽ vào dạ dày, đến tá tràng rồi đi ngược theo đường mật để lên tới gan. Tại mô gan, sán nhanh chóng trưởng thành rồi đẻ trứng ở ống dẫn mật.

- Sán lá gan lớn: trưởng thành trong ống mật của động vật ăn cỏ rồi đẻ trứng, trứng từ mật theo phân ra ngoài, sau 9 - 15 ngày phôi bào sẽ thành ấu trùng lông, gặp môi trường nước sẽ rời khỏi trứng để bơi trong nước rồi chui vào ốc Lymnaea để sống và lần lượt phát triển thành bào tử nang và ấu trùng đuôi. 

Khi đã thành ấu trùng đuôi, nó rời khỏi ốc để bám vào cây thủy sinh và rụng đuôi thành hậu ấu trùng. Nếu người hay động vật ăn cỏ ăn phải cây thủy sinh chứa hậu ấu trùng, nó sẽ đến ruột non và mất vỏ để thành sán non, tiếp tục chui qua vách ruột và đâm vào phúc mạc, vào gan để đi tới ống mật. Nó sống tại đây trong khoảng 1 năm ở đây. Có những trường hợp nó đến tới mạch máu sau đó theo đại tuần đến phổi, mô dưới da và mắt.

Sán lá gan là bệnh rất nguy hiểm, có thể biến chứng đe dọa nghiêm trọng cho sức khỏe như: áp xe gan, tắc ống dẫn mật, xơ gan, xơ cứng ống dẫn mật,... và nếu không điều trị kịp thời có thể chuyển biến xơ gan cổ trướng, ung thư đường mật áp xe gan thoái hóa gây tử vong.

Hiện nay bệnh sán lá gan vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh. Vì thế, khi đã biết được vòng đời của sán lá gan, mỗi cá nhân nên chủ động phòng ngừa bệnh bằng cách ăn chín, uống sôi, chọn nguồn nước sạch và thực phẩm sạch để sử dụng. Ngay khi nghi ngờ có triệu chứng bệnh sán lá gan cần đến ngay cơ sở y tế để được làm xét nghiệm chẩn đoán và có biện pháp điều trị sớm. 

Quý khách hàng có nhu cầu xét nghiệm chẩn đoán sán lá gan có thể gọi đến hotline 1900 56 56 56 để được Tổng đài viên của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC tư vấn cụ thể và đặt lịch lấy mẫu xét nghiệm nhanh chóng.