Công dụng của kháng thể đơn dòng trong chẩn đoán và điều trị

Kháng thể đơn dòng được tạo ra bởi một bản sao của các tế bào chuyên biệt của hệ thống miễn dịch với mục đích phục vụ chẩn đoán và điều trị một số bệnh về xương khớp, ung thư, huyết học hay điều trị dự phòng bệnh Covid-19.

1. Định nghĩa kháng thể đơn dòng

Kháng thể là các protein bảo vệ mà hệ thống miễn dịch của chúng ta tạo ra khi tiếp xúc với một vi sinh vật truyền nhiễm (hoặc vắc-xin). Các kháng thể nhận ra chính xác virus hoặc vi khuẩn, tự gắn vào virus hoặc vi khuẩn đó và truyền tín hiệu cho phần còn lại của hệ thống miễn dịch để loại bỏ chúng. Kháng thể cũng có thể ngăn vi sinh vật sinh sản, hoặc thậm chí trực tiếp loại bỏ nó khỏi cơ thể.

Kháng thể là yếu tố thiết yếu của hệ thống phòng thủ của con người

Các kháng thể cũng có thể nhận ra các tế bào lạ (ví dụ như sau khi cấy ghép) hoặc tấn công nhầm vào các tế bào trong cơ thể (trong các bệnh tự miễn dịch như bệnh lupus ban đỏ hoặc bệnh đa xơ cứng).

Kháng thể đơn dòng được tổng hợp một cách đặc biệt trong phòng thí nghiệm từ các tế bào sống (có thể là vi khuẩn, nấm men hoặc tế bào động vật có vú) đã được chọn lọc và nuôi cấy. Được gọi là đơn dòng vì những kháng thể này được tạo ra bởi một bản sao của các tế bào chuyên biệt của hệ thống miễn dịch. Các tế bào nhân bản đều giống hệt với tế bào gốc mà chúng bắt nguồn từ đó. 

Tất cả các kháng thể đơn dòng đều có tên kết thúc bằng mab (xuất phát từ chữ viết tắt Monoclonal AntiBodies): adalimumab, denosumab, infliximab, ustekinumab,...

2. Chỉ định, công dụng chính của kháng thể đơn dòng là gì?

Kháng thể đơn dòng sử dụng dưới dạng được gọi là thuốc sinh học, đặc biệt là chống ung thư và các bệnh tự miễn dịch như viêm khớp dạng thấp hoặc lupus. 

Kháng thể đơn dòng được sử dụng cho mục đích điều trị và chẩn đoán

Chúng cũng có thể được sử dụng cho mục đích chẩn đoán (ví dụ: thử thai, ELISA). Đôi khi các kháng thể được sử dụng để chống lại các bệnh do virus (ví dụ như coronavirus) gây ra. Các kháng thể điều trị nói chung là loại G (IgG hoặc globulin miễn dịch loại G).

Ví dụ về các kháng thể đơn dòng:

• Adalimumab (Humira® – ​​liên kết với liều 20 mg, được chỉ định đặc biệt chống viêm khớp dạng thấp, năm 2019 được coi là một trong những loại thuốc tạo ra doanh thu cao nhất trên toàn thế giới).

• Belimumab (Benlysta®, được chỉ định đặc biệt chống lại bệnh lupus).

• Sarilumab (KEVZARA® được chỉ định đặc biệt chống viêm khớp dạng thấp).

• Rituximab (MabThera®, được chỉ định đặc biệt trong bệnh bạch cầu hoặc ung thư hạch).

• Ipilimumab (Yervoy®, được chỉ định đối với các trường hợp ung thư cụ thể như khối u ác tính).

• Nivolumab (Opdivo®, được chỉ định đối với các trường hợp ung thư cụ thể).

• Pembrolizumab (Keytruda®, được chỉ định đối với các trường hợp ung thư cụ thể).

• Atezolizumab (Tecentriq®, được chỉ định đối với các trường hợp ung thư cụ thể).

• Erenumab (Aimovig™, được chỉ định đặc biệt chống chứng đau nửa đầu).

• Tocilizumab (Actemra®, được chỉ định đặc biệt để chống viêm khớp dạng thấp – kháng thể đôi khi được sử dụng để chống lại Covid-19).

• Infliximab (Remicade® và các thuốc tương tự sinh học khác, đặc biệt được chỉ định chống viêm khớp dạng thấp và bệnh Crohn).

• Aducanumab (Aduhelm®, được chỉ định chống lại bệnh Alzheimer).

Các loại kháng thể đơn dòng

Có thể thấy, mỗi phân tử là kháng thể đơn dòng đều kết thúc bằng – mab. Mab là viết tắt của kháng thể đơn dòng trong tiếng Anh. 

 Ví dụ về tác dụng cụ thể của kháng thể đơn dòng

Ví dụ, trong bệnh ung thư, kháng thể đơn dòng rituximab liên kết với các thụ thể trên bề mặt tế bào ung thư, sau đó dẫn đến sự phá hủy các tế bào ung thư này. Và các tế bào khỏe mạnh không bị ảnh hưởng.

Trường hợp cần sử dụng kháng thể đơn dòng

Các trường hợp cần sử dụng kháng thể đơn dòng:

• Ung thư (khối u rắn, u lympho, bệnh bạch cầu).

• Viêm khớp dạng thấp và các bệnh thấp khớp khác.

• Bệnh vẩy nến và viêm khớp vẩy nến.

• Các bệnh viêm đường ruột.

• Loãng xương.

• Bệnh đa xơ cứng.

• Thoái hóa điểm vàng.

• Hen suyễn.

• Mề đay.

• Tăng cholesterol máu.

• Các bệnh truyền nhiễm do virus như Covid-19.

• Viêm da dị ứng.

• Đau nửa đầu.

Thuốc chứa kháng thể đơn dòng thường được dùng ở dạng tiêm, đặc biệt là tiêm tĩnh mạch.

3. Kháng thể đơn dòng trong điều trị ung thư

Trong bối cảnh điều trị ung thư, các kháng thể đơn dòng được sử dụng làm liệu pháp sinh học, chúng nhắm vào một loại protein rất cụ thể liên quan đến sự phát triển của bệnh ung thư. 

Các kháng thể đơn dòng được sử dụng trong điều trị ung thư có nhiều phương thức hoạt động khác nhau. Một số nhằm trung hòa các chất cần thiết cho sự phát triển của khối u. Một số khác liên kết với các thụ thể màng và ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư này bằng cách làm gián đoạn quá trình tiếp xúc giữa các tế bào. Cuối cùng, một số khác ngăn chặn sự hình thành các mạch máu mới mà khối u cần để phát triển.

Phương pháp điều trị rất cụ thể vì các tế bào khỏe mạnh không bị ảnh hưởng

Tùy thuộc vào chỉ định, các kháng thể đơn dòng chống ung thư có thể được sử dụng một mình hoặc kết hợp với các loại thuốc hóa trị liệu thông thường. Trong một số trường hợp, kháng thể đơn dòng làm tăng đáng kể hiệu quả của hóa trị liệu. Ngày nay, khoảng 10 loại kháng thể đơn dòng chống ung thư được kê đơn hàng ngày và hơn 150 loại đang được phát triển.

Trường hợp Trastuzumab (Herceptin®), một kháng thể đơn dòng liên kết với protein HER2 có trên bề mặt tế bào khối u ở khoảng 15% phụ nữ bị ung thư vú. Hoạt động như một công tắc, trastuzumab ngăn chặn hoạt động của thụ thể màng, ức chế sự phát triển của khối u, đã cải thiện đáng kể tiên lượng sống của những bệnh nhân này kể từ đầu những năm 2000.

Các chiến lược giống hệt nhau đã được phát triển đặc biệt để điều trị u lympho, sử dụng rituximab, cho các khối u tai mũi họng và ruột kết với các kháng thể nhắm mục tiêu thụ thể EGF (Yếu tố tăng trưởng biểu bì).

Trên đây là những thông tin cần thiết về kháng thể đơn dòng: định nghĩa, công dụng, các trường hợp chỉ định sử dụng. Nếu bạn gặp phải những triệu chứng bất thường, hoặc đang phân vân về việc dùng kháng thể đơn dòng, hãy đến Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC để được các bác sĩ và chuyên gia đầu ngành thăm khám và đưa ra lời khuyên hữu ích về việc sử dụng kháng thể đơn dòng phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân.

Ngoài ra, bạn có thể gọi đến số tổng đài sau: 1900 56 56 56 để được tư vấn và giải đáp các thắc mắc.