Xét nghiệm AFP là gì? Quy trình thực hiện

AFP (Alpha-fetoprotein) là một loại protein được tổng hợp bởi tế bào gan và túi noãn hoàng của bào thai. AFP có thể được sử dụng như một chỉ số xét nghiệm y tế để đánh giá các vấn đề sức khỏe liên quan đến tình trạng ung thư gan, sự phát triển không bình thường của thai nhi và một số bệnh lý khác.

1. Xét nghiệm AFP là gì?

AFP là một protein được sản xuất bởi gan và phôi trong quá trình người phụ nữ mang thai. Mức độ AFP trong máu thường cao trong thai kỳ, nhưng nó sẽ giảm xuống đáng kể sau khi trẻ ra đời. 

Trong trường hợp bệnh nhân ung thư gan hoặc có khối u buồng trứng, mức AFP trong huyết thanh có thể tăng cao hơn so với bình thường. Do đó, xét nghiệm AFP được sử dụng để giúp chẩn đoán và theo dõi tiến triển của các loại ung thư này.

Như vậy, việc đo lường AFP trong máu có thể được sử dụng để chẩn đoán một số bệnh như ung thư gan, ung thư tinh hoàn, hoặc u xơ tử cung ở phụ nữ mang thai.

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác có thể dẫn đến sự thay đổi mức độ AFP bao gồm:

• Thai nhi có khuyết tật: Trong một số trường hợp, mức độ AFP có thể cao hơn bình thường nếu thai nhi có khuyết tật, chẳng hạn như mắc phải bệnh Down syndrome.

• Viêm gan: Viêm gan cũng có thể dẫn đến tăng mức độ AFP.

• Suy gan: Suy gan cũng có thể dẫn đến tăng mức độ AFP do các tế bào gan bị hư hỏng và không thể sản xuất AFP như bình thường.

Xét nghiệm AFP là một xét nghiệm khá đơn giản

2. Nên thực hiện xét nghiệm AFP khi nào?

Các trường hợp có thể được thực hiện để xét nghiệm AFP:

• Theo dõi thai kỳ: Xét nghiệm AFP thường được thực hiện trong quá trình theo dõi thai kỳ để phát hiện các vấn đề khác nhau, chẳng hạn như khuyết tật bẩm sinh hoặc nhiễm trùng.

• Chẩn đoán ung thư gan: AFP được sản xuất bởi tế bào ung thư gan, vì vậy mức độ AFP trong huyết thanh có thể tăng cao ở những người bị ung thư gan. 

• Chẩn đoán khối u buồng trứng: Mức độ AFP trong huyết thanh cũng có thể tăng cao trong một số loại khối u buồng trứng. 

• Chẩn đoán ung thư tinh hoàn: AFP cũng được sản xuất bởi một số khối u tinh hoàn. Vì vậy, thông qua kết quả thu được có thể chẩn đoán ung thư tinh hoàn hoặc theo dõi sự tiến triển của bệnh.

Các kết quả xét nghiệm AFP cho thấy sự tăng cao hoặc giảm thấp của mức độ AFP trong máu. Kết quả tăng AFP có thể đề cập đến một số vấn đề sức khỏe, bao gồm: ung thư gan, ung thư tinh hoàn, u xơ tử cung ở phụ nữ mang thai.

Tuy nhiên, việc đo lường AFP không phải là một xét nghiệm độc lập để chẩn đoán bệnh, mà thường được sử dụng kết hợp với các xét nghiệm khác và các thông tin lâm sàng khác để đưa ra chẩn đoán chính xác.

Kết quả sẽ đánh giá nồng độ AFP trong máu

3. Ý nghĩa xét nghiệm AFP nói lên điều gì?

Hàm lượng AFP trong huyết thanh thể hiện nhiều thông tin liên quan đến tình trạng sức khỏe và bệnh lý:

Kết quả xét nghiệm AFP đối với phụ nữ mang thai

Các xét nghiệm thường niên kết hợp với xét nghiệm AFP trong thai kỳ được thực hiện nhằm đánh giá sự phát triển của thai nhi. Các kết quả thu được sẽ phản ánh tình trạng thai nhi như sau:

• Kết quả âm tính hoặc < 30,25 ng/ml: thai nhi phát triển bình thường.

• Kết quả > 2,5 mức bình thường: thai nhi có nguy cơ bị dị tật nứt cột sống.

• Kết quả giảm bất thường: thai nhi có nguy cơ bị hội chứng Down hoặc Edwards

• Kết quả giảm dần so với các lần đo trước đó: thai nhi có thể đã dừng phát triển.

Mẹ bầu sẽ cần thực hiện các xét nghiệm bổ sung nếu kết quả AFP không bình thường, bao gồm:

Siêu âm

Thực tế siêu âm là việc làm bắt buộc trong những mốc quan trọng của thai kỳ. Đặc biệt, khi kết quả AFP bất thường thì bác sĩ sẽ chỉ định thai phụ làm siêu âm để đưa ra chẩn đoán.

Chọc ối

Nếu kết quả siêu âm, xét nghiệm AFP và các xét nghiệm khác không cho thấy sự bất thường, thì không cần thực hiện xét nghiệm này.

Bác sĩ sử dụng kim đặc biệt để lấy mẫu dịch ối từ túi ối, từ đó xét nghiệm và chẩn đoán những bất thường về sức khỏe của thai nhi. Việc chọn lấy dịch ối làm mẫu xét nghiệm có thể gặp các biến chứng như rò dịch ối hoặc nhiễm trùng thai, do đó phương pháp này chỉ được thực hiện khi có sự chỉ định của bác sĩ.

Siêu âm định kỳ có ý nghĩa kiểm tra sự phát triển của thai có bình thường không

Kết quả xét nghiệm AFP đối với người bình thường

Kết quả bình thường khi:

• Nồng độ AFP của trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi trong khoảng <30 ng/ml được xem là bình thường.

• Nồng độ AFP của người lớn bình thường là dưới 40 ng/ml hoặc dưới 40 mcg/l.

Kết quả bất thường khi:

Các nguyên nhân có thể dẫn đến kết quả xét nghiệm AFP không bình thường, bao gồm các bệnh lý về gan, ung thư,... 

• Nếu nồng độ AFP trong máu vượt quá mức 500 - 1.000 ng/ml, có khả năng cao đó là dấu hiệu của bệnh ung thư. 

• Nếu một người đang có bệnh về gan và kết quả xét nghiệm AFP vượt quá 200 ng/ml thì có khả năng cao bệnh đã tiến triển thành ung thư gan. 

• Nếu kết quả xét nghiệm AFP dưới 200 ng/ml, có thể cho thấy nguy cơ mắc bệnh liên quan đến gan đang tồn tại.

Lấy mẫu máu là một bước quan trọng để thực hiện xét nghiệm AFP

4. Cần lưu ý gì khi xét nghiệm AFP?

• Các loại thuốc có thể ảnh hưởng khiến kết quả xét nghiệm AFP không chính xác. Vì vậy, bạn hãy thông báo cho bác sĩ nếu như đang dùng một loại thuốc nào đó trước khi thực hiện xét nghiệm.

• AFP có thể được sử dụng như một xét nghiệm sàng lọc ung thư gan. Tuy nhiên, nó không phải là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác định bệnh. Việc chẩn đoán bệnh cần phải dựa vào các phương pháp khác như siêu âm ổ bụng, chụp MRI gan, sinh thiết gan,...

• AFP có thể có giá trị sàng lọc hoặc theo dõi tiến triển của ung thư gan trong điều trị.

Tóm lại, xét nghiệm AFP có ý nghĩa trong việc đánh giá nguy cơ bệnh lý gan, đường mật, tinh hoàn, buồng trứng. Tuy nhiên, song song với xét nghiệm này, bệnh nhân có thể phải thực hiện thêm những xét nghiệm khác để bác sĩ đưa ra kết luận.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến xét nghiệm AFP, hoặc có nhu cầu thực hiện xét nghiệm này, hãy liên hệ qua đường dây nóng của Hệ thống Y tế MEDLATEC theo số 1900 56 56 56 để được tư vấn, hỗ trợ.