Vai trò của cộng hưởng từ trong bệnh lý khớp gối

Khớp gối là một khớp động rất vững chắc. Sự vững chắc của khớp dựa vào hệ thống gân cơ, dây chằng và bao khớp nằm bên trong và xung quanh khớp. Chẩn đoán hình ảnh cơ bản như x.quang, siêu âm khớp gối mang lại những thông tin ban đầu cho các bác sĩ lâm sàng, tuy nhiên các phương pháp này có những hạn chế nhất định trong đánh giá những thương tổn của khớp gối, nhất là những cấu trúc nằm sâu trong khớp mà có ý nghĩa rất lớn trong việc cố định và vận động khớp gối.

1. Cộng hưởng từ là gì? 

Cộng hưởng từ(magnetic resonance imaging - MRI)là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh được ứng dụng trong y học lâm sàng từ đầu thập kỷ 80 với tên gọi ban đầu là cộng hưởng từ hạt nhân (magnetic resonance nuclear) vì các tín hiệu sinh ảnh bắt nguồn từ các hạt nhân nguyên tử hydrogen trong các mô của cơ thể.

Hình ảnh máy MRI 1.5 Tesla của hãng GE tại PKDK MEDLATEC 99 Trích Sài - Tây Hồ - Hà Nội

 Các bước quan trọng nhất của một quá trình tạo ảnh gồm: 

• Bệnh nhân được đặt vào trong một từ trường. 
• Phát sóng radio vào người bệnh 
• Tắt sóng radio 
• Người bệnh phát ra tín hiệu 
• Hệ thống anten thu tín hiệu và tạo ảnh 

Những ưu điểm của cộng hưởng từ 

• Không dùng tia xạ 
• Ít xâm lấn hoặc không xâm lấn 
• Tương phản tốt 
• Chụp nhiều mặt cắt mà không cần di chuyển bệnh nhân 

• Đánh giá mô mềm chi tiết hơn 
• Ưu thế trong phát hiện và nhận diện u 

Nhược điểm của cộng hưởng từ:  

• Đánh giá cấu trúc xương kém hơn CT 
• Có thể bất tiện trong khi khảo sát  

• Mất thời gian 
• Có thể phải dùng an thần, gây mê 
• Giá thành cao. 

2. Vai trò của cộng hưởng từ trong bệnh lý khớp gối

Khớp gối là khớp phức tạp, bao gồm khớp bản lề giữa xương đùi và xương chày (khớp đùi chày); xương đùi và xương bánh chè (khớp đùi chè). Khớp gối gồm các thành phần: đầu dưới xương đùi, đầu trên xương chày, xương bánh chè, sụn chêm, hệ thống gân cơ dây chằng và bao khớp. 

- Đầu dưới xương đùi: Do hai lồi cầu cấu tạo thành. Lồi cầu giống như hai bánh xe có sụn bọc, phía sau hai lồi cầu tách riêng ra, phía trước hai lồi cầu liền nhau, mặt nông của lồi cầu có thể sờ thấy dưới da, lồi cầu trong hẹp và dài hơn lồi cầu ngoài. 

- Đầu trên xương chày: Trông như hai mâm có hai lồi cầu nằm trên, mâm lõm thành hai ổ chảo, ổ chảo ngoài rộng, phẳng, ngắn hơn ổ chảo trong, giữa hai ổ có hai gai chày. 

- Xương bánh chè: Xương bánh chè là một xương ngắn, dẹt ở trên, rộng ở dưới và nằm sau gân cơ tứ đầu đùi. Xương có hình tam giác, hai mặt, hai bờ, một nền, một đỉnh.        

- Hệ thống dây chằng 

+ Dây chằng ngoài bao khớp: phía trước có dây chằng bánh chè, hai bên có dây chằng bên mác và dây chằng bên chày giữ cho gối không trượt sang hai bên, phía sau có dây chằng  khoeo chéo và dây chằng khoeo cung 

+ Dây chằng trong khớp: Gồm dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau, hai dây chằng này rất chắc và bắt chéo nhau trong hố gian lồi cầu, giữ cho gối không bị trượt theo chiều trước sau. 

- Bao khớp: Bao khớp đi từ đầu dưới xương đùi đầu trên xương chày.  

- Sụn chêm: Sụn chêm nằm giữa đầu xương đùi và xương chày. Có hai sụn chêm: sụn chêm trong hình chữ C, sụn chêm ngoài hình chữ O. Sụn chêm dính vào bao khớp ở bờ chu vi. Sụn chêm có ý nghĩa rất lớn trong động tác của khớp. Nó di chuyển ra sau khi gấp cẳng chân, di chuyển ra trước khi duỗi cẳng chân làm giảm bớt đi các va chạm khi vận động khớp. 

- Màng hoạt dịch: Màng hoạt dịch bao phủ mặt trong của khớp. Dịch khớp có vai trò bôi trơn ổ khớp, giảm ma sát giữa các bề mặt sụn khớp khi cử động và dinh dưỡng trong ổ khớp.  

   Với nhiều cấu trúc phức tạp và quan trọng của khớp gối thì x.quang và siêu âm chỉ mang lại những thông tin ban đầu và khó đánh giá hệ thống dây chằng nằm trong khớp đó là dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau, sụn chêm, sụn khớp... Hiện nay cộng hưởng từ là phương pháp thăm khám không xâm nhập và được coi là tiêu chuẩn vàng trong việc đánh giá bệnh nhân có thương tổn khớp gối như: chấn thương khớp gối, thoái hóa khớp gối, nhiễm trùng và u. Cộng hưởng từ có sự tương phản mô mềm cao, độ phân giải không gian lớn và có thể đánh giá trên nhiều mặt phẳng, cho phép xác định chính xác vị trí giải phẫu và những bệnh lý trong cũng như ngoài khớp.  

Khi thăm khám khớp gối để thu được hình ảnh có độ phân giải cao cần sử dụng coil gối chuyên dụng, thăm khám trên 3 mặt phẳng axial, coronal, sagittal sử dụng các chuỗi xung nhạy và đặc hiệu  để đánh giá sụn chêm, dây chằng, sụn viền khớp, xương dưới sụn và dịch khớp.

Ảnh chụp MRI khớp gối trên chuỗi xung PDFS

Cộng hưởng từ khớp gối, tổn thương các dây chằng khớp gối cũng như sụn chêm có thể quan sát thấy rõ ràng. Đánh giá sụn chêm trong, sụn chêm ngoài hình thái giải phẫu bình thường, hình thái và mức độ tổn thương như (rách dọc, rách ngang, rách hình tia, rách quai xô, rách flap, rách hình mỏ chim), ngoài ra CHT còn đánh giá thoái hóa sụn chêm.  

Hình ảnh MRI sụn chêm trong và sụn chêm ngoài mặt phẳng coronal khớp gối.

Trong các phương tiện cố định khớp gối như dây chằng chéo trước, dây chằng chéo sau, dây chằng bên mác, dây chằng bên chày, dây chằng bánh chè, dây chằng tứ đầu đùi… thì dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau đóng một vai trò cực kì quan trọng cố định khớp gối không bị trượt ra trước hoặc trượt ra sau, tuy nhiên chúng cũng là những dây chằng dễ bị tổn thương nhất nhất là trong bệnh cảnh chấn thương. Hiện tại cộng hưởng từ là phương pháp cận lâm sàng không xâm nhập duy nhất giúp đánh giá chính xác hình thái, mức độ thương tổn của dây chằng chéo trước, dây chằng chéo sau nhất là trong bệnh cảnh chấn thương, hoặc kiểm tra, đánh giá lại sau phẫu thuật tái tạo dây chằng.  

3. Chống chỉ định của chụp MRI là gì?

Ngoài những ưu điểm kể trên thì cộng hưởng từ cũng có những chống chỉ định tuyệt đối và chống chỉ định tương đối. 

a. Chống chỉ định tuyệt đối: bệnh nhân có máy tạo nhịp tim, cấy máy bơm insulin tự động, Bệnh nhân có máy trợ thính, cấy điện cực ốc tai, clips phẫu thuật, coil nút phình mạch não ( trừ trường hợp bằng titan), bệnh nhân có mảnh đạn, mảnh kim loại vùng nguy hiểm. 

b. Chống chỉ định tương đối: Đối với bệnh nhân có răng giả, mảnh đạn , có hội chứng sợ buồng kín, có thai 3 tháng đầu, không hợp tác, bệnh nhân suy thận nặng, dị ứng thuốc đối quang từ, bệnh nhân thay khớp nhân tạo (những năm gần đây thì các khớp nhân tạo mới được chế tạo từ các vật liệu chịu từ nên cần hỏi kỹ).

Chống chỉ định của chụp MRI dành cho nhiều trường hợp đặc biệt

Trên đây là các thông tin cơ bản về chụp cộng hưởng từ mà bạn cần biết, tuy nhiên giá cả cũng như có được hưởng bảo hiểm y tế hay không thì cũng là điều mà bạn có thể quan tâm. Bệnh viện Medlatec là một trong số ít các cơ sở y tế tư nhân được trang bị máy cộng hưởng từ 1.5Tesla của GE vô cùng hiện đại, cùng đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn do đó là địa chỉ tin cậy khám chữa bệnh.