Tìm hiểu về phương pháp chụp cắt lớp điện toán (CT scan)

Chụp cắt lớp điện toán (CT scan) là một phương pháp xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh được thực hiện khá phổ biến hiện nay. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về kỹ thuật kiểm tra này qua cách tiến hành và ý nghĩa của nó.

1. Chụp cắt lớp điện toán (CT scan) là gì?

Chụp cắt lớp điện toán (CT scan) là phương pháp chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp CT, được thực hiện bằng cách sử dụng kết hợp các tia X từ nhiều hướng khác nhau để tạo thành hình ảnh cắt ngang xương và các mô mềm trên cơ thể trong khu vực được chụp, tuy nhiên CT scan có khả năng cung cấp nhiều thông tin hơn so với chụp X quang. 

Chụp CT có thể được áp dụng đối với tất cả các bộ phận của cơ thể, bao gồm ngực, bụng, xương, tủy sống,... và cả các cơ quan nội tạng như gan, ruột, tuyến tụy, bàng quang, tim phổi. Phương pháp CT scan được sử dụng nhiều nhất là để kiểm tra những tổn thương bên trong cơ thể do tai nạn hoặc các chấn thương với kết quả đưa ra nhanh chóng, nó cũng được sử dụng để kiểm tra các vấn đề  trong mạch máu như tắc nghẽn mạch máu,...

Hình ảnh cắt lớp điện toán CT scan được tổng hợp

Các rủi ro có thể xảy ra khi tiến hành chụp CT scan:

Tiếp xúc với bức xạ: Chụp nhiều lần trong thời gian ngắn có thể tích lũy tia bức xạ làm tăng nguy cơ phát triển ung thư. Nếu chụp theo chỉ định bác sĩ, không lạm dụng chụp thì nguy cơ rất thấp. Nếu người được tiến hành xét nghiệm là phụ nữ đang mang thai có thể chuyển sang siêu âm hoặc chụp MRI để tránh việc tia bức xạ tiếp xúc với thai nhi. 

Phản ứng với thuốc thuốc cản quang: Thuốc nhuộm, hay các chất tương phản tĩnh mạch (IV) được sử dụng trong một số vị trí chụp CT có thể gây ra phản ứng dị ứng đối với một số người, triệu chứng tùy mức độ phản ứng, từ nhẹ đến nặng. Tuy nhiên, trường hợp này rất hiếm khi xảy ra.

Hãy cho bác sĩ biết các trường hợp của bản thân nếu:

• Dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào. 

• Mắc các bệnh lý như bệnh tim, hen suyễn, tiểu đường, thận, bị đa u tủy hay rối loạn tuyến giáp. 

• Đang được điều trị bằng metformin. 

• Trong 4 ngày gần nhất đã chụp X-quang bằng chất tương phản barit. 

• Mắc chứng sợ không gian hẹp.

2. Tiến hành chụp cắt lớp điện toán (CT scan)

Chuẩn bị

Bệnh nhân có thể được yêu cầu cởi bỏ trang phục, một số vị trí có thể được cung cấp áo choàng của bệnh viện, cởi bỏ các đồ trang sức bằng kim loại. Nếu được chụp CT ở bụng, bệnh nhân nên nhịn đói > 6 tiếng.

Chất cản quang: Đối với một số vị trí, vật chất tương phản rất cần thiết để quét CT, chúng xuất hiện với màu trắng trên hình ảnh chụp được, giúp xác định rõ các mạch máu, ruột,... Các vật chất tương phản có thể đưa vào cơ thể qua các cách sau:

Uống: Trường hợp vị trí quét CT là dạ dày, thực quản, vật chất tương phản sẽ được đưa vào trong thức uống cho bệnh nhân, chúng có thể gây ra vị khó chịu và gây tiêu chảy. 

Tiêm: Đối với các vị trí quét CT là mạch máu, túi mật, gan, đường tiết niệu, chất tương phản sẽ được tiêm vào tĩnh mạch, khi tiêm có cảm giác ấm và có vị kim loại trong miệng. 

Thụt bari: Đối với vị trí quét CT là đường ruột, chất tương phản được đưa vào bằng thụt bari. 

Đối với trẻ em: Trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ vừa biết đi nếu cần chụp CT cần hỏi bác sĩ để có những chuẩn bị tốt nhất cho trẻ, trẻ có thể được cung cấp thuốc an thần để giữ bình tĩnh, tránh quấy khóc gây nhiễu hình ảnh.

Máy CT scan với hình chiếc bánh rán to

Tiến hành chụp CT

Khi bắt đầu quá trình chụp CT, bệnh nhân nằm trên một chiếc bàn gắn với máy quét CT có hình chiếc bánh rán. Lúc này, bàn sẽ trượt vào lỗ mở tròn của máy quét, máy quét di chuyển xung quanh cơ thể và bắt đầu quét CT. Bàn chụp có thể di chuyển trong khi máy quét chụp ảnh cùng tiếng click hoặc tiếng buzz, người bệnh cần nằm yên trong khi quá trình quét CT đang diễn ra. Khi máy quét thực hiện mỗi vòng quay sẽ cung cấp một hình ảnh thể hiện một lát cắt mỏng của khu vực được quét CT, các hình ảnh sẽ được lưu thành nhóm ở máy tính.

Quá trình này thường diễn ra trong khoảng vài phút tùy từng bộ phận chụp. Người bệnh có thể nói chuyện với kỹ thuật viên qua hệ thống liên lạc 2 chiều trong khi đang được quét CT, quá trình này không gây đau đớn cho người bệnh. 

Minh họa tiến trình thực hiện chụp CT scan

Sau khi chụp CT, người bệnh có thể quay lại sinh hoạt bình thường. Người bệnh cũng có thể được yêu cầu nghỉ ngơi trong thời gian ngắn để đảm bảo về sức khỏe. Trường hợp có sử dụng chất tương phản có thể uống nhiều nước để giúp thận loại bỏ các chất này. 

3. Ý nghĩa của chụp cắt lớp điện toán (CT scan)

Bình thường

Không xuất hiện các vật thể lạ, không xuất hiện dấu hiệu nhiễm trùng hay sự tăng trưởng của các khối u. Các cơ quan và mạch máu có kích thước, hình dạng và vị trí bình thường, mạch máu không bị tắc nghẽn. Không có hiện tượng xuất huyết hay ứ dịch. 

Bất thường

• Hình ảnh thể hiện có sự có mặt của nhiễm trùng, áp xe hoặc có tổn thương ở các cơ quan. 

• Xuất hiện các vật thể lạ. 

• Phát hiện sỏi thận hoặc sỏi mật. 

• Phát hiện sự tăng trưởng của khối u trong ruột kết, phổi, gan, bàng quang, thận, tuyến tụy, buồng trứng. 

• Phát hiện nhiễm trùng hoặc có dịch trong phổi, thuyên tắc phổi. 

• Phát hiện chứng phình động mạch, sự thay đổi kích thước của hạch bạch huyết, phát hiện vị trí tắc nghẽn mạch máu. 

• Ở ổ bụng tìm thấy tắc nghẽn trong ruột, ống dẫn mật, viêm ruột hay viêm ruột thừa. 

• Sự tăng trưởng bất thường của xương, nhiễm trùng, chấn thương, gãy xương. 

Xác định tình trạng xuất huyết não qua hình ảnh chụp CT scan

Một số điều cần biết về chụp cắt lớp điện toán (CT scan)

Kết quả chụp CT có thể có khác biệt so với hình ảnh chụp X quang, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc siêu âm.

Nếu lo lắng bởi bức xạ của máy quét CT, bạn có thể hỏi bác sĩ để thay thế bằng phương pháp chụp cộng hưởng từ. Vì trong một số trường hợp, 2 phương pháp này có giá trị tương đương nhau. 

Máy chụp CT xoắn ốc và máy chụp CT đa lát (đa máy dò) là những máy chụp CT đặc biệt có thể được sử dụng trong một vài trường hợp, bởi chúng có thể chụp ảnh tốt hơn về các mạch máu và các cơ quan với thời gian ngắn hơn. Chụp CT điện tử cũng là một loại CT scan khác có thể tìm thấy xơ vữa động mạch và phát hiện bệnh động mạch vành, với hình ảnh động mạch tốt trong khi tim đang đập và thời thời ngắn hơn. 

Kết quả CT thường được so sánh với chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) để phát hiện ung thư. 

Chụp CT ở các mạch máu có thể hiển thị hình ảnh ba chiều của mạch máu và tim.

So với CT chuẩn, CT liều thấp có thể quét phổi nhanh hơn, nên được khuyên sử dụng để sàng lọc ung thư phổi với những người trên 55 tuổi. 

Qua những thông tin đã cung cấp trong bài viết, hy vọng độc giả có thể hiểu rõ hơn ý nghĩa của phương pháp chụp cắt lớp điện toán CT scan cũng như điểm khác biệt so với phương pháp xét nghiệm hình ảnh khác. Mọi thắc mắc liên quan đến vấn đề sức khỏe của độc giả sẽ được đội ngũ y bác sĩ Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC giải đáp miễn phí khi gọi điện đến hotline 1900565656.