Tìm hiểu chi tiết về 3 xét nghiệm phát hiện vi khuẩn Lao

Lao là bệnh nhiễm khuẩn mạn tính, khó phát hiện, điều trị khó khăn và tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Hơn nữa có thể truyền nhiễm từ người sang người qua đường hô hấp nhanh chóng. Do đó, xét nghiệm phát hiện vi khuẩn Lao cần thực hiện khi nghi ngờ lây nhiễm hoặc có triệu chứng điển hình của bệnh, từ đó sẽ chẩn đoán tình trạng bệnh, điều trị và cách ly kịp thời.

1. Xét nghiệm phát hiện vi khuẩn Lao dùng mẫu bệnh phẩm nào?

Bệnh lao gây ra bởi vi khuẩn Mycobacterium Tuberculosis, chúng có trong nhiều dịch tiết cơ thể như: dịch dạ dày, dịch tiết đường hô hấp, dịch phế quản,… Dựa trên đặc điểm này, y học cũng thu thập và phân tích các mẫu bệnh phẩm này để phát hiện vi khuẩn Lao. 

Vi khuẩn Lao gây ra nhiều triệu chứng hô hấp nghiêm trọng

Trong đó, xét nghiệm phát hiện vi khuẩn Lao chủ yếu dựa trên mẫu đờm vì đơn giản, không gây đau đớn, có độ nhạy và chính xác tương đối cao. Tuy nhiên, cần lấy đờm đúng cách mới cho kết quả xét nghiệm chính xác, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn lấy mẫu bệnh phẩm như sau:

• Trước khi lấy đờm, bệnh nhân uống nhiều nước và có thể dùng thêm thuốc long đờm.

• Không vệ sinh răng miệng, ăn uống, sử dụng chất sát trùng hoặc các loại dung dịch súc miệng vì có thể tiêu diệt vi khuẩn Lao trong đờm.

• Trước khi lấy, cố gắng hít thở thật sâu 2 lần, sau đó ho mạnh để đờm được đẩy ra miệng. Lưu ý khi ho cần che miệng để tránh vi khuẩn phát tán gây lây nhiễm của bác sĩ hoặc bệnh nhân khác.

Vi khuẩn lao có trong nhiều dịch cơ thể

Mẫu bệnh phẩm cần phân tích là đờm, do đó nếu bệnh nhân không khạc được, không nên lấy nhiều nước bọt mà cần dùng khí dung nước muối sinh lý hoặc thuốc long đờm để dễ khạc hơn. Mẫu bệnh phẩm được thu thập được bảo quản đặc biệt trước khi đưa đến cơ sở y tế làm xét nghiệm kiểm tra.

2. Chi tiết về các xét nghiệm phát hiện vi khuẩn Lao

Với mục đích phát hiện, tìm kiếm vi khuẩn lao, các xét nghiệm vi sinh là tiêu chuẩn vàng được lựa chọn. Hiện có các xét nghiệm vi sinh được ứng dụng sau:

2.1. Soi trực tiếp

Với kỹ thuật soi trực tiếp với kính phóng đại lớn, bác sĩ có thể phát hiện được vi khuẩn AFB kháng acid, đây không hoàn toàn là vi khuẩn lao nhưng vẫn có thể xác định được sự tồn tại của chúng. Kỹ thuật này dễ thực hiện, kết quả nhanh và chi phí thấp nên thường dùng trong sàng lọc bệnh Lao đại trà.

Tuy nhiên, soi trực tiếp có độ nhạy khá thấp, chỉ đạt khoảng 30 - 40% nếu không có mẫu đối chiếu hoặc đạt 65 - 75% khi soi có nhiều mẫu đối chiếu. Chỉ khi số lượng vi khuẩn lao trong mẫu bệnh phẩm lớn, tương ứng với trên 10.000 vi khuẩn trên mỗi ml thì soi trực tiếp mới cho kết quả dương tính.

Soi trực tiếp có thể âm tính giả với trường hợp lượng vi khuẩn trong mẫu bệnh phẩm thấp

Vì thế nhiều trường hợp nồng độ vi khuẩn lao thấp nên xét nghiệm không phát hiện ra. Bác sĩ có thể dùng phương pháp thuần nhất đờm để tăng số lượng vi khuẩn trong bệnh phẩm, cho kết quả chính xác hơn. Ngoài số lượng vi khuẩn, kết quả soi trực tiếp tìm vi khuẩn lao còn chịu ảnh hưởng bởi các vi khuẩn hoặc vật phẩm khác bắt màu giống AFB hoặc nhiễm vi khuẩn từ dụng cụ xét nghiệm hoặc điều kiện lấy mẫu, lưu trữ không đảm bảo.

Do đó nếu soi trực tiếp cho kết quả bất thường, vẫn cần xét nghiệm bằng phương pháp tin cậy hơn để xác định bệnh nhân có thực sự nhiễm bệnh lao hay không.

2.2. Nuôi cấy vi khuẩn lao

Khác với soi trực tiếp, kỹ thuật nuôi cấy vi khuẩn lao giúp xác định chính xác và chắc chắn sự xuất hiện của vi khuẩn này trong mẫu bệnh phẩm thu thập. Ngoài giúp phát hiện vi khuẩn, bác sĩ có thể phân lập và định danh được loại vi khuẩn này, từ đó xây dựng liệu trình điều trị phù hợp đạt hiệu quả cao hơn.

Tuy nhiên, nuôi cấy vi khuẩn lao hiện là kỹ thuật khá tốn kém, cho kết quả lâu và yêu cầu phòng xét nghiệm sinh học đạt tiêu chuẩn, trang thiết bị hiện đại. Bác sĩ sẽ lựa chọn môi trường nuôi cấy phù hợp với mục đích là tìm kiếm hay phân lập định danh vi khuẩn.

Nuôi cây trong môi trường đặc

Đây là môi trường chứa nhiều dinh dưỡng, phổ biến nhất là Lowenstein Jensen, thực hiện từ 3 - 6 tuần là vi khuẩn lao sẽ mọc lên. Nếu nuôi trên 2 tháng, vi khuẩn không có dấu hiệu mọc thì chứng tỏ trong mẫu bệnh phẩm không có vi khuẩn lao.

Nuôi cấy giúp phát hiện và xác định loại vi khuẩn lao

Nuôi cấy trong môi trường lỏng

Hiện nay, nuôi cấy trong môi trường lỏng được ứng dụng phổ biến hơn so với môi trường đặc do kết quả thu được nhanh hơn. Thường khoảng 2 tuần, mẫu vi khuẩn đã được nuôi cấy và xác định.

2.3. Kỹ thuật sinh học phân tử

Trong các xét nghiệm phát hiện vi khuẩn lao, kỹ thuật sinh học phân tử là phương pháp hiện đại nhất, đang được ứng dụng ngày càng phổ biến. Ngoài ra, kỹ thuật này cũng cung cấp nhiều thông tin chẩn đoán khác giúp điều trị nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Có các kỹ thuật sinh học phân tử sau:

Xét nghiệm Xpert-MTB

Xét nghiệm này không chỉ cho kết quả nhanh, độ nhạy và độ đặc hiệu cao mà còn xác định được vi khuẩn lao có kháng rifampicin hay phản ứng chéo với mycobacteria hay không, từ đó điều trị dễ dàng hơn.

Xét nghiệm PCR

Xét nghiệm PCR giúp phát hiện và xác định vi khuẩn lao nhanh chóng chỉ trong 2 ngày, độ nhạy và độ đặc hiệu đều rất cao. Ngoài ra, kết quả xét nghiệm cũng giúp bác sĩ chẩn đoán khả năng kháng thuốc của vi khuẩn. Các mẫu bệnh phẩm có thể làm xét nghiệm PCR rất đa dạng như: dịch màng phổi, đờm, dịch phế quản, dịch não tủy,…

Tuy nhiên so với các xét nghiệm khác, kỹ thuật sinh học phân tử này hiện có chi phí thực hiện khá cao, yêu cầu trang thiết bị hiện đại và phức tạp nên còn nhiều hạn chế trong ứng dụng. 

Kỹ thuật sinh học phân tử giúp xác định vi khuẩn lao nhanh và chính xác

Với các bệnh nhân xét nghiệm phát hiện vi khuẩn lao dương tính, cần thực hiện nhanh các xét nghiệm chẩn đoán khác để định hướng điều trị phù hợp. Xét nghiệm miễn dịch chủ yếu được dùng trong giai đoạn chẩn đoán này như: xét nghiệm phản ứng Mantoux, xét nghiệm QFT, …

Để lựa chọn xét nghiệm phát hiện vi khuẩn lao phù hợp, bệnh nhân nên tới cơ sở y tế uy tín như Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC. Trải qua hơn 25 năm hình thành và phát triển, MEDLATEC đã khẳng định uy tín hàng đầu trong lĩnh vực xét nghiệm với việc sở hữu Trung tâm Xét nghiệm đạt chuẩn quốc tế ISO 15189:2012 và Tiêu chuẩn CAP (College of American Pathologists) ngày 7/1/2022. Ngoài ra, đội ngũ kỹ thuật viên, chuyên gia y tế nhiều năm trong nghề chắc chắn sẽ đưa ra cho bạn những tư vấn phù hợp nhất trong chẩn đoán và điều trị bệnh.  

Hotline 1900 56 56 56 luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn 24/7 nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào.