Huyết áp kẹt: nguyên nhân và cách xử trí hiệu quả

Khi nhắc đến bệnh lý huyết áp, có lẽ hầu hết mọi người chỉ nghĩ đến huyết áp cao, huyết áp thấp. Song còn một bệnh lý nguy hiểm khác là huyết áp kẹp, triệu chứng khá giống và dễ nhầm lẫn với huyết áp thấp nhưng tiến triển âm thầm, biến chứng nặng nề hơn.

1. Bác sĩ giải thích chi tiết: Huyết áp kẹt là gì?

Huyết áp là chỉ số phản ánh áp suất lên thành mạch máu, biểu hiện bằng huyết áp tâm trương tương ức với sức bóp lớn nhất của tim và huyết áp tâm thu tương ức với sức ép nhỏ nhất lên thành động mạch. Huyết áp bình thường huyết áp tâm thu ổn định dưới 120 mmHg và huyết áp tâm trương ổn định dưới 80 mmHg. Giữa huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương cũng cần duy trì khoảng cách phù hợp, đảm bảo cho hoạt động tuần hoàn máu của cơ thể diễn ra bình thường.

Huyết áp kẹt là bệnh lý huyết áp không nhiều người biết đến

Huyết áp kẹt là tình trạng khoảng cách giữa huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương nhỏ hơn hoặc bằng 20 mmHg. Ví dụ khi huyết áp tâm thu là 110 mmHg, huyết áp tâm trương nằm trong khoảng 85 - 90 mmHg thì người bệnh có thể bị huyết áp kẹp.

Khi xảy ra huyết áp kẹp, hoạt động bơm máu của tim sẽ kém hiệu quả hơn, khiến cho tuần hoàn máu giảm hoặc thậm chí là đình trệ. Tình trạng này nếu kéo dài sẽ khiến lực cản ngoại vi lớn, gây phì đại thất trái và hậu quả là tình trạng suy tim. Huyết áp kẹp gây ra nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, tuy nhiên nếu phát hiện sớm và chủ động điều trị và phòng ngừa thì hoàn toàn có thể kiểm soát được.

Huyết áp kẹt có thể gây biến chứng nguy hiểm

Huyết áp kẹt có thể chỉ xảy ra trong thời gian ngắn, khiến tuần hoàn máu trì trệ và bệnh nhân sẽ xuất hiện các dấu hiệu như:

• Tức ngực, khó thở, hụt hơi, hơi thở ngắn khiến người bệnh phải thở gắng sức.

• Đau đầu, hoa mắt, choáng váng do tuần hoàn máu kém, máu lên não giảm.

• Cảm giác ớn lạnh, khả năng tập trung và trí nhớ đều sụt giảm.

• Huyết áp kẹt kéo dài dẫn tới suy giảm chức năng tim và các triệu chứng suy tim, phì đại thất trái tim.

2. Nguyên nhân gây huyết áp kẹt

Khi khoảng cách giữa huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương bất thường, có thể do tăng huyết áp tâm trương hoặc giảm huyết áp tâm thu hoặc cả hai. Các bệnh lý hay tình trạng sức khỏe sau đều có thể gây ra huyết áp kẹt:

2.1. Mất máu nội mạch

Mất máu nội mạch quá mức có thể do chấn thương hoặc khi dịch thoát khỏi nội mạch trong bệnh sốt xuất huyết, suy tim,… Khi lượng máu giảm quá mức, áp lực máu lên thành mạch giảm và đây là nguyên nhân dễ gây ra huyết áp kẹt.

Mất máu nội mạch gây ra huyết áp kẹt là biến chứng sức khỏe nghiêm trọng, cần cấp cứu bổ sung máu kịp thời.

Bệnh lý van tim là nguyên nhân gây huyết áp kẹt

2.2. Bệnh lý van tim

Bệnh nhân trong các bệnh lý van tim sau có thể gặp triệu chứng huyết áp kẹt như:

• Hẹp van động mạch chủ: khiến cho lượng máu được tim đẩy ra khỏi thất trái trong tâm thu giảm, từ đó dẫn đến giảm huyết áp tâm thu. Khi đo huyết áp tâm trương giữ nguyên hoặc tăng đều có thể dẫn tới kẹp huyết áp.

• Hẹp van 2 lá khiến máu bị ứ trong tâm nhĩ trái trong tâm trương, làm tăng huyết áp tâm trương. Huyết áp tâm thu có thể giảm hoặc giữ nguyên và nguy cơ gây kẹt huyết áp.

2.3. Nguyên nhân sức khỏe khác

Huyết áp kẹt cũng được ghi nhận là triệu chứng trong các bệnh lý như: chèn ép tim do tràn máu hoặc tràn dịch màng ngoài tim, tráng bụng, cổ trướng, suy tim,…

Khi xác định được nguyên nhân gây kẹt huyết áp, việc kiểm soát và điều trị sẽ trở nên dễ dàng hơn. Đôi khi biến chứng sức khỏe do bệnh lý nguy hiểm hơn là rủi ro do huyết áp kẹt gây ra.

3. Làm gì khi bị huyết áp kẹt?

Huyết áp kẹt là tình trạng sức khỏe nguy hiểm, càng kéo dài càng ảnh hưởng tới chức năng tim và hoạt động tuần hoàn máu. Do đó, bệnh nhân cần có kiến thức để phát hiện sớm và xử lý đúng cách nếu gặp phải tình trạng này.

Bệnh nhân nên nghỉ ngơi khi có triệu chứng huyết áp kẹt

3.1. Xử trí khi bị huyết áp kẹt

Triệu chứng huyết áp kẹt khá rõ ràng, lúc này người bệnh cần ngưng việc đang làm, hít thở sâu và nằm nghỉ ngơi thư giãn. Đa phần triệu chứng chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, khi nghỉ ngơi sẽ giảm.

Nhiều bệnh nhân thường mất bình tĩnh, lo lắng khi có triệu chứng huyết áp kẹt. Điều này chỉ khiến dao động huyết áp tăng lên. Khi triệu chứng giảm cũng không nên chủ quan, cần sớm tới khám bác sĩ để được chỉ định điều trị.

Nếu bệnh nhân có bệnh lý tim mạch hoặc huyết áp đã chẩn đoán, cần dùng thuốc ổn định huyết áp kịp thời. Lưu ý dùng thuốc phải có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

3.2. Biện pháp phòng ngừa huyết áp kẹt và biến chứng hiệu quả

Phòng ngừa tái phát và biến chứng luôn được ưu tiên hơn điều trị và khắc phục khi biến chứng đáng tiếc đã xảy ra. Đầu tiên bệnh nhân phải hiểu rõ tình trạng huyết áp bất ổn của mình để giữ tâm lý ổn định, có thái độ quan tâm chăm sóc hơn đến sức khỏe. 

Các biện pháp sau vừa giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, sức đề kháng và hạn chế huyết áp kẹt tái phát, tiến triển thành biến chứng nặng.

Theo dõi huyết áp thường xuyên

Người bệnh hoặc người nhà cần trang bị thiết bị kiểm tra huyết áp tại nhà để theo dõi thường xuyên tình trạng huyết áp. Nếu huyết áp dao động nhiều bất thường thì nên thông báo với bác sĩ để được tư vấn, chẩn đoán kỹ hơn.

Bệnh huyết áp nên tự theo dõi thường xuyên tại nhà

Có chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học

Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và lành mạnh, sinh hoạt khoa học tăng cường sức khỏe là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để huyết áp của bạn ổn định hơn.

Tập thể dục phù hợp và đều đặn

Tập luyện thể thao, vận động cơ thể hàng ngày được chứng minh có lợi ích lớn cho sức khỏe nói chung và hoạt động của tim mạch nói riêng. Điều này cũng giúp người bệnh kiểm soát huyết áp tốt hơn, ngừa huyết áp kẹt biến chứng.

Tuân thủ điều trị

Nếu được chỉ định điều trị huyết áp kẹt bằng thuốc hoặc các bệnh lý tim mạch khác, hãy tuân thủ điều trị, không tự ý dừng, bỏ hoặc tăng liều thuốc. Bệnh lý tim mạch có thể biến chứng nguy hiểm bất cứ lúc nào nên không được chủ quan với bệnh.

Như vậy, huyết áp kẹt là bệnh lý huyết áp nguy hiểm, có thể gây nhiều biến chứng đe dọa đến sức khỏe con người. Do đó không nên chủ quan nếu có dấu hiệu bệnh nghi ngờ hoặc được chẩn đoán, cần điều trị kịp thời và tích cực.