Giải phẫu tuyến giáp và bệnh lý tuyến giáp thường gặp

Tuyến giáp đảm nhận vai trò quan trọng trong tạo ra hormone tuyến giáp để điều hòa quá trình trao đổi chất trong cơ thể. Hiểu được giải phẫu tuyến giáp và các bệnh lý ở tuyến này sẽ giúp bạn thấy được tầm quan trọng để nhận diện, điều trị sớm, tránh những hệ lụy xấu cho sức khỏe do bệnh tuyến giáp gây ra.

1. Giải phẫu tuyến giáp

Tuyến giáp nằm trước cổ, trên khí quản và dưới thanh quản, trọng lượng khoảng 10 - 20g. Hình dạng tuyến giống hình con bướm, giải phẫu tuyến giáp gồm hai thùy nằm kế bên trước sụn giáp, phía bên giáp khí quản và hầu. Hai thùy này được nối với nhau bằng eo tuyến giáp. Eo tuyến có 1 lớp bao xơ bên ngoài do lớp cân sau gắn tuyến vào sụn giáp tạo ra. Chính vì thế mà khi nuốt, tuyến sẽ di động theo thanh quản. 

Vị trí của tuyến giáp

Tuyến giáp tiết ra hormone thyroxine và triiodothyronine (điều hòa chuyển hóa trong cơ thể) đồng thời nhận ảnh hưởng điều hòa từ hormone TSH do tuyến yên tiết ra. Biểu mô của tuyến giáp hình trụ hoặc hình lập phương; có các nang chứa đầy keo, đây chính là kho chứa protein và các nguyên liệu cần cho quá trình sản xuất ra hormon tuyến giáp. Trung bình mỗi nang có kích thước 0.02 - 0.3mm.

Khoảng trống giữa các nang là các tế bào cận nang có nhiệm vụ tiết ra calcitonin để điều hòa chuyển hóa canxi của cơ thể. 

2. Những bệnh lý tuyến giáp thường gặp

Giải phẫu tuyến giáp bên trên có thể giúp hình dung được đặc điểm cơ bản của tuyến này và chức năng của nó trong cơ thể. Bất cứ vấn đề bất thường nào xảy ra ở tuyến này đều gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Trong đó, điển hình phải kể đến những bệnh lý:

2.1. Suy giáp

Khi tuyến giáp tiết không đủ hormone để duy trì quá trình chuyển hóa bình thường của cơ thể sẽ gây suy giáp.

2.1.1. Nguyên nhân

Triệu chứng gợi ý suy giáp

Phổ biến nhất là do viêm tuyến giáp, nhất là viêm tuyến giáp Hashimoto. Người bị viêm tuyến giáp sẽ có tình trạng hệ miễn dịch tấn công nhầm vào tế bào tuyến giáp vì cho đó là “kẻ lạ mặt” gây hại cho cơ thể. Chính vì thế mà nó sản sinh ra kháng thể phá hủy tuyến này.

Mặt khác, viêm tuyến giáp còn kích thích tuyến yên giải phóng hormone TSH làm tuyến giáp tăng tiết hormone. Tình trạng này khiến tuyến giáp bị tăng dần về kích thước hay còn gọi là bướu giáp. 

Ngoài nguyên nhân chính là viêm tuyến giáp thì thường xuyên trong chế độ ăn thiếu i - ốt cũng sẽ khiến tuyến giáp bị suy yếu.

2.1.2. Triệu chứng

Triệu chứng bệnh suy giáp thường phát triển từ từ nên khó nhận biết, thường gặp chủ yếu là các tình trạng:

- Lờ đờ, mệt mỏi.

- Ăn không ngon miệng.

- Tăng cân.

- Bất thường về kinh nguyệt.

- Suy giảm ham muốn tình dục.

- Táo bón.

- Dễ nhiễm lạnh.

- Cơ bắp nhức mỏi.

- Xung quanh mắt bị phù.

- Bị rụng tóc nhiều.

2.2. Basedow 

Bệnh lý này là hệ quả của việc tăng sinh hormone tuyến giáp làm tăng tốc độ chuyển hóa chất.

2.2.1. Nguyên nhân

Basedow là một trong những bệnh cảnh cường tuyến giáp, thường gặp ở phụ nữ ở độ tuổi 20 - 40. Bệnh gây ra nhiều triệu chứng rầm rộ và dễ nhận biết hơn so với bệnh tuyến giáp.

Sau điều trị suy giáp, bệnh nhân uống thừa hormone giáp cũng có thể bị cường giáp. Ngoài ra, cường giáp còn do nhân giáp nóng sản sinh ra dư thừa hormone tuyến giáp.

Bệnh có liên quan đến tình trạng hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các mô khỏe mạnh của tuyến giáp gây rối loạn tuyến giáp và tăng sinh nồng độ hormone tuyến giáp cao bất thường. Di truyền là yếu tố nguy cơ chính gây ra bệnh lý này.

2.2.2. Triệu chứng 

- Sụt cân.

- Lo lắng, mệt mỏi, run rẩy.

- Ra nhiều mồ hôi.

- Tim đập nhanh.

- Hay bị nóng trong người như bốc hỏa.

- Thay đổi kinh nguyệt.

- Tăng nhu động ruột.

- Khó ngủ, mất ngủ.

- Dễ bị nóng tính.

- Yếu cơ.

- Một số trường hợp sẽ bị lồi mắt.

Mô phỏng triệu chứng cường giáp

2.3. Bướu lành tuyến giáp

Đây là bệnh lý tuyến giáp thường gặp nhất, tiến triển âm thầm và không có triệu chứng rõ ràng, không ảnh hưởng đến sinh hoạt của người bệnh nên khó phát hiện.

2.3.1. Nguyên nhân

- Chế độ ăn thiếu iốt trong thời gian dài.

- Sử dụng quá nhiều thực phẩm chứa chất gây phì đại tuyến giáp như: bắp cải, củ cải, su hào, đậu nành,...

- Dùng thuốc chứa chất Thiocyanate, muối Lithium, Acid para-aminoSalicylic, Cobalt, thuốc kháng giáp tổng hợp.

- Rối loạn thần kinh nội tiết (thường gặp ở tuổi dậy thì, thai kỳ hoặc thời kỳ mãn kinh của nữ giới).

2.3.2. Triệu chứng

Một số triệu chứng gợi ý bướu giáp lành như: cổ phình to, có u cục xung qanh cổ, ho nhiều, khó thở, khó nuốt,...

Khám tuyến giáp định kỳ giúp người bệnh hiểu về giải phẫu tuyến giáp, phòng và phát hiện bệnh kịp thời

2.4. Ung thư tuyến giáp

Ung thư tuyến giáp được chia thành 2 nhóm: ung thư tuyến giáp thể biệt hóa và ung tuyến giáp thể không biệt hóa.

Thể biệt hóa có tỷ lệ người mắc bệnh chiếm đến 90% ca mắc bệnh ung thư tuyến giáp. Nhóm bệnh này tiến triển chậm và có tiên lượng tốt, gồm

- Ung thư biểu mô tuyến giáp nhú.

- Ung thư biểu mô tuyến giáp thể nang

- Ung thư biểu mô tuyến giáp loại kết hợp thể nhú và nang.

Nhóm ung thư tuyến giáp thể không biệt hóa có tỷ lệ người mắc bệnh chỉ chiếm khoảng 10%, nhanh tiến triển di căn, gồm:

- Ung thư biểu mô tuyến giáp thể không biệt hóa.

- Ung thư biểu mô tuyến giáp thể tủy.

2.4.1. Nguyên nhân

Chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ung thư tuyến giáp nhưng các yếu tố sau làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

- Rối loạn miễn dịch: khiến chức năng sản sinh kháng thể chống lại tác nhân gây bệnh suy giảm từ đó tăng cơ hội nhiễm bệnh.

- Nhiễm phóng xạ: qua đường tiêu hóa, đường hô hấp ảnh hưởng đến tuyến giáp.

- Di truyền: khoảng 70% bệnh nhân bị ung thư tuyến giáp liên quan đến di truyền từ người thân.

- Thay đổi hormone theo tuổi tác: tùy từng độ tuổi mà hormone nội tiết tố nữ có sự biến đổi và điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh gấp đôi so với nam giới. Sở dĩ nguy cơ ung thư tuyến giáp ở nữ giới cao hơn nam giới là do hormone nội tiết tố nữ kích thích quá trình hình thành bướu và hạch tuyến giáp. Theo thời gian sẽ tiến triển ung thư.

- Bị bệnh lý tuyến giáp: làm tăng nguy cơ bị ung thư tuyến giáp hơn so với người bình thường.

- Dùng thuốc i ốt phóng xạ.

2.4.2. Triệu chứng

Giai đoạn đầu của bệnh thường không có triệu chứng điển hình, các triệu chứng sau thường xuất hiện khi bệnh đã ở giai đoạn nặng:

- Có khối u trước cổ di động được theo nhịp nuốt.

- Khó thở.

- Khàn tiếng.

- Có hạch ở cổ.

- Thường xuyên vã mồ hôi, chịu nóng kém.

- Tính tình thất thường.

- Sụt cân nghiêm trọng.

- Hay bị mất ngủ, căng thẳng.

- Run và yếu chân tay.

- Dễ bị hồi hộp, mệt khi tham gia bất cứ hoạt động nào.

Từ giải phẫu tuyến giáp và các bệnh lý ở tuyến này có thể thấy rằng việc phát hiện sớm bất thường tại tuyến có ý nghĩa rất lớn đối với điều trị bệnh thành công. Thăm khám, sàng lọc bệnh lý tuyến giáp định kỳ sẽ giúp bạn làm được điều này.

Quý khách hàng có nhu cầu thăm khám bệnh lý tuyến giáp hoặc xét nghiệm tuyến giáp có thể gọi đến Tổng đài 1900 56 56 56 của Hệ thống Y tế MEDLATEC để được hướng dẫn đặt lịch chính xác và nhanh chóng.