Xét nghiệm Fructosamine trong theo dõi bệnh tiểu đường

Vấn đề theo dõi đường huyết ở một người bệnh bị đái tháo đường là một việc rất quan trọng trong quá trình điều trị nhằm hạn chế các biến chứng của bệnh. Xét nghiệm Fructosamine được xem như là một sự bổ sung cho ghi nhật ký đường huyết khi có thay đổi gần đây về thuốc hoặc insulin và có thể giúp theo dõi hiệu quả của các phương pháp điều trị mới chỉ sau vài tuần thay vì chờ đợi vài tháng để làm xét nghiệm HbA1C.

1. Fructosamine là gì?

Fructosamine hay còn gọi là cetoamin được tạo thành bằng cách glycosyl hóa các protein bằng glucose, là tên gọi thông thường của 1-amino-1-deoxy-fructose, hay iso glucosamine, một dẫn chất của sản phẩm phản ứng không cần enzym giữa đường (chủ yếu glucose) và protein (chủ yếu albumin). Albumin và protein bị liên kết với glucose tạo ra glycated viết tắt là GSA (glycated serum albumin) và GSP (glycated serum protein). 

Protein trong máu, đặc biệt là albumin, có thể phản ứng tự nhiên với glucose hoặc các monosaccarit khác, dẫn đến một loạt các sản phẩm. Khi nồng độ glucose vẫn tăng liên tục, các phân tử glucose có xu hướng liên kết vĩnh viễn với hemoglobin (Hb) và với một loạt các cấu trúc của protein huyết thanh, bằng một quá trình gọi là glycosyl hóa không enzyme (còn gọi là glycation). 

Phản ứng đường hóa albumin và protein huyết tương tăng lên ở bệnh nhân đái tháo đường. Thời gian bán hủy của albumin là từ 2 - 3 tuần nên fructosamine được sử dụng để đánh giá tình trạng đường máu trung bình của bệnh nhân trong khoảng thời gian từ 2 đến 3 tuần trước đó.

Hình 1: Sự hình thành Glycated Albumin

Nồng độ này trong máu phụ thuộc vào nồng độ glucose huyết tương. Khi lượng đường trong máu cao liên tục kéo dài sẽ khiến cho quá trình glycosyl hóa protein chuyển thành sự gia tăng nồng độ fructosamine, do đó có thể xác định tình trạng bệnh tiểu đường thông qua cách kiểm tra lượng protein đã glycosyl hóa.

2. Xét nghiệm Fructosamine có lợi ích gì?

Xét nghiệm rất hữu ích trong kiểm soát đường huyết ngắn hạn và đánh giá hiệu quả điều trị bệnh đái tháo đường. Giá trị đường huyết trung bình càng cao, fructosamine càng tăng, đặc biệt nó cao ở bệnh nhân tiểu đường không được bù đắp bằng một liệu pháp điều trị hạ đường huyết phù hợp.

Có hai thông số gián tiếp đo mức độ đường huyết trung bình ở người bệnh tiểu đường:

• Glycosylated hemoglobin (HbA1C): cung cấp thông tin về mức glucose trung bình trong 120 ngày qua, dựa và việc gắn của glucose vào hemoglobin của hồng cầu. Do liên quan đến tuổi thọ trung bình của hồng cầu cho nên HbA1C cho thấy mức glucose trung bình của 2 - 3 tháng qua.

• Fructosamine : xuất phát từ phản ứng glycation của Protein huyết thanh và liên quan đến thời gian bán hủy của albumin nên nó thể hiện nồng độ glucose trung bình trong vòng 10 - 20 ngày trước khi lấy máu. 

Cả 2 xét nghiệm fructosamine và HbA1C đều được sử dụng để giúp những người mắc bệnh tiểu đường kiểm soát lượng đường trong máu, nồng độ HbA1C được sử dụng rộng rãi hơn.

So với HbA1C fructosamin hữu ích hơn trong việc xác định các thay đổi chuyển hóa cấp tính trong khoảng thời gian 1 - 3 tuần và được chỉ định nhiều hơn trong một số tình huống lâm sàng, chẳng hạn như mang thai, thiếu máu hồng cầu hình liềm và bệnh huyết sắc tố.

Fructosamine không bị ảnh hưởng bởi sự hiện diện của Hb bệnh lý hoặc do sự gia tăng của các tế bào hồng cầu và cho thấy bất kỳ thay đổi đường huyết nào trước đó.

Hình 2: Phụ nữ mang thai kiểm tra fructosamine theo dõi tiểu đường thai kỳ

Xét nghiệm fructosamine không được sử dụng làm xét nghiệm sàng lọc cho những người không mắc bệnh tiểu đường hoặc những người mắc bệnh tiểu đường được kiểm soát tốt như xét nghiệm HbA1C vì nó không chỉ phụ thuộc vào lượng đường mà còn phụ thuộc vào protein mà lượng protein của cơ thể chủ yếu do lượng thức ăn cung cấp nên xét nghiệm này bị ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài nhiều hơn. Tuy nhiên xét nghiệm fructosamine huyết thanh có thể hữu ích hơn trong các trường hợp không thể đo được HbA1C một cách đáng tin cậy. Cụ thể, xét nghiệm được chỉ định để theo dõi lượng đường trong máu trong các trường hợp:

- Ở những bệnh nhân được điều trị chăm sóc đặc biệt, để nhanh chóng đánh giá biện pháp điều trị tăng đường huyết (trong vòng 3 tuần), từ đó có thể điều chỉnh kịp thời nếu cần thiết, fructosamine cho phép đánh giá hiệu quả của chế độ ăn kiêng hoặc thay đổi điều trị đái tháo đường sau 3 tuần. 

Mặt khác, HbA1C không chỉ ra những thay đổi gần đây của glucose vì thời gian bán hủy của hồng cầu là 120 ngày, trong trường hợp để theo dõi sự thay đổi nồng độ glucose trong máu xảy ra trong thời gian ngắn hơn nên dùng xét nghiệm fructosamine.

- Có sự hiện diện của một bệnh cấp tính hoặc toàn thân có thể dẫn đến sự thay đổi nhu cầu glucose và insulin trong một thời gian.

- Có sự xuất hiện của một số biến thể huyết sắc tố có thể ảnh hưởng đến một số phương pháp đo HbA1C như HbF, HbE,...

- Giá trị của HbA1C là không chính xác khi bệnh nhân mắc các bệnh lý có ảnh hưởng đến đời sống trung bình của hồng cầu, như trong các trường hợp sau: hemoglobinopathies (ví dụ thiếu máu hồng cầu hình liềm), thiếu máu tán huyết, những người bệnh thường xuyên phải truyền máu,...

Nồng độ fructosamine không được sử dụng trong chẩn đoán bệnh đái tháo đường, vì HbA1c ở người tiểu đường kiểm soát tốt cũng có thể bình thường như người không mắc bệnh.

3. Xét nghiệm fructosamine được thực hiện để làm gì?

Bác sĩ có thể yêu cầu tiến hành xét nghiệm nhằm:

- Theo dõi chặt chẽ nồng độ glucose trung bình trong 1 - 3 tuần qua ở bệnh nhân đái tháo đường.

- Đánh giá sự đáp ứng điều trị với liệu pháp insulin.

- Xây dựng hoặc thay đổi phương pháp chăm sóc người bệnh tiểu đường và quan sát sự đáp ứng của nó.

- Theo dõi nồng độ fructosamine ở một bệnh nhân tiểu đường trong thai kỳ nhằm điều chỉnh phương pháp điều trị để giữ mức độ ổn định của nó.

- Giá trị bình thường: 205 - 285 µmol/L.

Hình 3: Dịch vụ lấy mẫu tại nhà của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC

Kết quả xét nghiệm tăng ở những người bệnh bị đái tháo đường không được kiểm soát tốt khiến cho nồng độ đường trong máu cao trong khoảng 1 - 3 tuần trước đây, người bị cường giáp và sử dụng vitamin C cũng có thể làm kết quả xét nghiệm tăng lên.

Kết quả xét nghiệm giảm gặp trong các trường hợp có những tình trạng dẫn đến giảm nồng độ albumin như:

- Các bệnh về gan như viêm gan mạn, viêm gan cấp.

- Suy thận, thận hư.

- Suy chức năng tuyến giáp.

- Có thai.

- Các tình trạng dẫn đến mất nước như sốt cao, tiêu chảy, bỏng nặng,...

Việc theo dõi các chỉ số liên quan đến đường huyết là những xét nghiệm định kỳ thường xuyên đối với người mắc bệnh đái tháo đường vì vậy dịch vụ lấy mẫu tại nhà của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là một lựa chọn vô cùng thích hợp. Là đơn vị tiên phong trong các dịch vụ chăm sóc sức khỏe đội ngũ cán bộ nhân viên toàn bệnh viện luôn nỗ lực để mang đến cho khách hàng những dịch vụ với chất lượng tốt nhất.

Gọi điện đến tổng đài 1900 565656 để được tư vấn hoàn toàn miễn phí.