Vai trò của thrombin trong quá trình đông máu

Đông máu là một quá trình sinh lý phức tạp trong cơ thể, nó là một cơ chế của quá trình đông cầm máu. Khi các thành mạch máu của cơ thể bị tổn thương, quá trình đông máu lập tức được kích hoạt nhằm mục đích hình thành các cục máu đông bít vị trí tổn thương lại ngăn cản sự mất máu. Thrombin là một yếu tố không thể thiếu tham gia vào quá trình đông máu.

1. Thrombin tham gia vào con đường đông máu như thế nào?

Khi thành mạch bị tổn thương cơ thể sẽ ngay lập tức khởi động 2 con đường đông máu nội sinh và ngoại sinh. 2 con đường này được kích hoạt cùng lúc và luôn bổ trợ cho nhau để thực hiện quá trình đông máu - cầm máu. Các hoạt động của 2 con đường này đều nhằm mục đích là tạo ra phức hợp prothrombinase để hoạt hóa quá trình chuyển prothrombin thành thrombin tham gia vào con đường đông máu chung. Vì vậy xét nghiệm thời gian thrombin (TT) được dùng để đánh giá con đường đông máu chung của cơ chế đông máu.

Hình 1. Sơ đồ quá trình đông máu

Qua sơ đồ ta thấy quá trình đông máu là một quá trình hết sức phức tạp với sự tham gia của rất nhiều các yếu tố đông máu và quá trình này được chia làm 3 giai đoạn:

Giai đoạn 1: Khởi động con đường đông máu nội sinh và đông máu ngoại sinh để hình thành prothrombinase.

Giai đoạn 2: Hoạt hóa quá trình chuyển đổi prothrombin thành thrombin.

Giai đoạn 3: Biến đổi fibrinogen thành các sợi fibrin.

Thrombin là sản phẩm chính của giai đoạn 2. Nó lần lượt tham gia hoạt động như một protease serine làm biến đổi fibrinogen hòa tan thành các chuỗi fibrin không hòa tan, cũng như xúc tác cho nhiều phản ứng liên quan đến đông máu khác.

Trong dòng thác đông máu sau khi prothrombinase được hình thành nó sẽ kích hoạt quá trình chuyển prothrombin chuyển thành thrombin chỉ sau vài giây. Thành phần trong phức hợp Prothrombinase có yếu tố Xa, đây là một enzym có tác dụng phân giải protein. Nó tham gia vào quá trình chuyển prothrombin thành thrombin. Sau khi được hình thành, nó sẽ tiến hành hoạt hóa yếu tố V thành Va. Và yếu tố Va sẽ tham gia vào quá trình thúc đẩy tác dụng của yếu tố Xa để tạo nên sự điều hòa ngược dương tính (positive feedback).

Thrombin cũng là enzym phân giải protein, nó có thể tác động lên chính prothrombin để tăng tạo chính nó, ngoài ra nó còn tham gia vào hoạt động chuyển đổi yếu tố XI thành XIa, VIII thành VIIIa, V thành Va, XIII thành XIIIa và fibrinogen thành fibrin. Là một thành phần hoạt động trong dòng thác đông máu, thrombin cũng góp phần thúc đẩy hoạt hóa và kết tập tiểu cầu thông qua việc kích hoạt các thụ thể được kích hoạt protease trên màng tế bào của tiểu cầu. Như vậy một khi thrombin được hình thành, nó sẽ khởi phát quá trình điều hòa ngược dương tính để tạo ra nhiều chính bản thân nó hơn và quá trình đông máu sẽ tiếp tục cho đến khi có một cơ chế ngăn chặn nó lại.

Hình 2: Vai trò của thrombin trong quá trình đông máu

Thrombin còn liên kết với thrombomodulin để tăng cường kích hoạt protein C, một chất ức chế dòng thác đông máu. Protein C hoạt hóa làm bất hoạt các yếu tố Va và VIIIa, và bị bất hoạt bởi antithrombin, một chất ức chế protease serine.

Ngoài vai trò chính trong quá trình hình thành huyết khối, thrombin còn có đặc tính gây viêm rõ rệt, nó có thể gây ảnh hưởng đến sự khởi phát và tiến triển của chứng xơ vữa động mạch. Ngoài ra nó còn có khả năng gây ra các hoạt động gây xơ vữa động mạch như viêm, tăng bạch cầu vào mảng xơ vữa động mạch, tăng cường căng thẳng oxy hóa, di cư và tăng sinh các tế bào cơ trơn thông qua các thụ thể của nó.

Việc kích hoạt chuyển prothrombin thành thrombin rất quan trọng trong đông máu sinh lý và bệnh. Nó có liên quan đến sinh lý của cục máu đông. Sự hiện diện của nó cho thấy sự tồn tại của một cục máu đông.

2. Xét nghiệm được thực hiện như thế nào?

Tiến hành xét nghiệm thrombin tức là tiến hành đo thời thời gian thrombin (TT) cũng chính là thời gian đông khi cho thrombin vào huyết tương.

Mục đích của xét nghiệm TT là để đánh giá fibrinogen một trong những yếu tố cuối cùng của dòng thác đông máu.

Xét nghiệm còn được dùng cho mục đích thăm dò 2 bước đầu tiên của sự hình thành fibrin là hoạt động tiêu protein của thrombin và quá trình polymer hóa, nhưng không phụ thuộc yếu tố VIII.

TT rất nhạy cảm với chất chống đông heparin và những chất ức chế thrombin.

TT còn phản ánh tốc độ tạo thành fibrin: dùng để thăm dò giai đoạn 3 do thrombin xúc tác chuyển fibrinogen thành fibrin.

Xét nghiệm TT được thực hiện trên mẫu huyết tương có chất chống đông natri citrat 3,8%.

Cần lưu ý rằng giá trị bình thường của TT và chứng sẽ khác nhau ở mỗi phòng xét nghiệm do bộ kit hóa chất và máy phân tích ở mỗi phòng có thể khác nhau. Giới hạn được nêu trên hiện đang áp dụng cho Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC.

Hình 3: Trung tâm Xét nghiệm Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC

Thời gian TT kéo dài (hoặc tỉ lệ TT(B/C) > 1,25) gặp trong các trường hợp:

• Giảm hoặc không có fibrinogen bẩm sinh.

• Giảm fibrinogen thứ phát.

• Các hội chứng tiêu fibrin cấp tính và bán cấp tính.

• Các hội chứng có rối loạn globulin trong máu (đa u tủy xương).

• Các bệnh gan (suy gan, xơ gan, ung thư gan,...).

• Một số bệnh khác như: thiếu máu tan máu, suy tủy, đa hồng cầu, leucemie cấp, sarcom, u lympho hodgkin.

Thời gian TT ngắn gặp trong:

• Tình trạng tăng đông do giảm hoặc không có chất kháng thrombin, nếu xuất hiện sớm sau phẫu thuật có khả năng gây tắc mạch.

Các yếu tố có thể gây ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm như:

• Mẫu máu bị vỡ hồng cầu hoặc bị đông dây sẽ gây nhiễu kết quả.

• Việc sử dụng các loại thuốc chống đông cũng sẽ ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Đông máu là một phản ứng sinh lý của cơ thể, nó là một quá trình phức tạp nhưng đóng vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động sinh lý bình thường của cơ thể. 

Quá trình đông máu có sự tham gia của hàng loạt các yếu tố bổ trợ cho nhau trong dòng thác phản ứng vì vậy bất kỳ một yếu tố nào trong dòng thác ấy xảy ra vấn đề thì các yếu tố còn lại cũng sẽ bị ảnh hưởng.

3. Xét nghiệm Thrombin ở đâu?

Việc kiểm tra chức năng đông máu định kỳ rất quan trọng đối với việc theo dõi tình trạng sức khỏe nhất là đối với những người bệnh đang sử dụng các thuốc chống đông để điều trị bệnh.

Bạn đang phân vân về những cơ sở khám chữa bệnh? Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là một đơn vị hàng đầu trong các bệnh viện tư nhân luôn nhận được sự tin tưởng của các bác sĩ, của khách hàng về chất lượng khám chữa bệnh cũng như các dịch vụ chăm sóc sức khỏe khác.

Gọi điện đến tổng đài 1900 565656 để được tư vấn về các dịch vụ một cách chính xác nhất.