Mối liên hệ giữa gen và ung thư di truyền ở người

Hiện nay, ung thư được xếp hạng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, gánh nặng về tỷ lệ mắc và tử vong do ung thư đang gia tăng nhanh chóng trên toàn thế giới. Những tiến bộ trong lĩnh vực sinh học phân tử và di truyền ngày càng làm làm sáng tỏ quá trình hình thành ung thư ở mức độ tế bào và phân tử. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát, dự phòng và điều trị ung thư.

Cụ thể, gen có mối liên hệ như thế nào với ung thư nói chung và ung thư di truyền nói riêng? Mời bạn đọc cùng tham khảo bài viết sau:

Gen và ung thư

Ung thư hình thành khi một dòng tế bào bị mất sự kiểm soát tăng trưởng và biệt hóa bình thường. Quá trình này được điều khiển bởi một hệ thống tín hiệu hóa sinh phức tạp và tế bào phải tổng hợp và xử lý tất cả các tín hiệu này để quyết định tiếp tục tăng trưởng và phân chia hay biệt hóa thành những tế bào chuyên biệt. Khi quá trình này không diễn ra đúng cách, kết quả cuối cùng là sự phát triển của tế bào không được kiểm soát và hậu quả là hình thành nên khối u. Trong số khoảng hàng nghìn gen hiện được cho là tồn tại trong bộ gen người, cá nhà nghiên cứu đã nhận dạng được khoảng hơn 100 gen mã hóa các protein được cho là đặc biệt quan trọng trong việc ngăn ngừa sự hình thành và tiến triển của bệnh ung thư. Những gen này đã được phát hiện có thể bị đột biến hoặc không hoạt động trong nhiều loại ung thư khác nhau. Đột biến của các gen này có thể được truyền qua dòng mầm (tức là di truyền từ cha mẹ của một người), hoặc có thể là các đột biến mắc phải do sai sót trong quá trình phân chia của tế bào hay do các yếu tố môi trường. Cần có thời gian để một tế bào tích lũy tất cả các đột biến cần thiết để trở thành ung thư, đó là lý do tại sao nguy cơ ung thư thường tăng lên theo tuổi tác.

Ung thư hình thành khi một dòng tế bào bị mất sự kiểm soát tăng trưởng và biệt hóa bình thường

Tuy nhiên, sự phát triển thành ung thư có thể xảy ra nhanh hơn nếu một cá nhân thừa hưởng đột biến dòng mầm trong gen liên quan đến ung thư, tế bào của người này sẽ tiến gần hơn một bước đến ung thư ngay từ đầu. 

Các nhóm gen gây ung thư chính

Có 4 loại gen chính tham gia vào quá trình phân chia tế bào. Hầu hết các khối u đều có các đột biến của ít nhất một trong các loại gen này:

Các nhóm gen gây ung thư chính 

1. Các gen bình thường ức chế sự sinh sản tế bào (gen ức chế sinh ung thư)

Các gen ức chế sinh ung thư có vai trò trong việc kiểm soát sự phân chia của tế bào, từ đó ngăn ngừa sự hình thành của khối u. Khi có đột biến trong các gen ức chế khối u tế bào sẽ không còn hiểu được hướng dẫn để ngừng phát triển. Sau đó, tế bào có thể bắt đầu nhân lên ngoài tầm kiểm soát. Điều này có thể dẫn đến ung thư.

Hầu hết các đột biến trên gen ức chế sinh ung thư xảy ra ở các tế bào dòng sinh dục do đó gây ra những hội chứng ung thư di truyền như trong trường hợp ung thư nguyên bào võng mạc. Một số gen ức chế sinh ung thư hay gặp như: gen TP53 (gen mã hóa cho các yếu tố phiên mã tế bào), gen RB1 (gen quy định yếu tố điều hòa chu kỳ tế bào)....

2. Các gen hoạt hóa sự sinh sản tế bào (gen gây ung thư)

Hầu hết các gen sinh ung thư có nguồn gốc từ các gen tiền ung thư (proto-oncogene). Khi đột biến xảy ra trong một gen tiền ung thư, gene này có thể trở thành gene sinh ung thư (oncogene) và sẽ gây ra tình trạng không kiểm soát được sự tăng sinh và biệt hóa của tế bào. 

Khác với gen ức chế sinh ung thư, các gene sinh ung thư mang tính trội ở mức tế bào và phân tử, nghĩa là chỉ cần một gen bị đột biến (trạng thái dị hợp) là đã có thể gây nên sự hình thành khối u. Các gen sinh ung thư thường thấy trong các dạng ung thư mắc phải do đột biến xảy ra ở tế bào sinh dưỡng. Dạng đột biến loại này xảy ra trên các tế bào sinh dục gây ra các hội chứng ung thư di truyền thì không phổ biến.

3. Các gen tham gia vào quá trình sửa chữa DNA

Trong quá trình phân chia của tế bào, DNA trong mỗi tế bào trong cơ thể chúng ta thường xuyên có nguy cơ bị tổn thương. Tuy nhiên, các tế bào chứa nhiều protein khác nhau có công việc là sửa chữa các DNA bị hư hỏng. Hầu hết các tổn thương DNA sẽ được sửa chữa ngay lập tức nhờ các protein này. Các gen mã hóa các phân tử protein này được gọi là gen tham gia vào quá trình sửa chữa DNA. Nếu đột biến gen xảy ra ở các gen sửachữa DNA làm cho quá trình sửa chữa DNA không được thực hiện hoặc thực hiện không hoàn chỉnh. Đều này ảnh hưởng đến quá tình điều hòa hoạt động của tế bào và là cơ sở hình thành khối u. Các hội chứng ung thư di truyền hay gặp gồm: ung thư vú có tính chất do đình gia đình, ung thư đại trực tràng không do polyp...

4. Gen tham gia vào quá trình apoptosis (sự chết tế bào theo chương trình)

Một số gen sẽ lập chương trình để tế bào tự hủy nếu nó trở nên quá già hoặc bị hư hỏng. Đây được gọi là quá trình chết theo chương trình hoặc chết tế bào theo chương trình. Đó là một quá trình rất phức tạp và quan trọng. Các tế bào thường chết bất cứ khi nào có vấn đề, để ngăn chặn hình thành ung thư.

Có nhiều gen và protein khác nhau tham gia vào quá trình apoptosis. Nếu những gen này bị hư hỏng, một tế bào bị lỗi có thể sống sót thay vì chết và nó sẽ trở thành ung thư

Bằng nhiều phương pháp khác nhau, hiện nay các nhà khoa học ngày càng xác định được nhiều gene liên quan đến ung thư, ví dụ như:

- Gen NF1 chịu trách nhiệm cho u xơ thần kinh type I

- Các đột biến của gen TP53 được tìm thấy trong hơn 50 loại ung thư khác nhau và chiếm hơn 50% ung thư.

- Gen gây hội chứng Đa polyp có tính gia đình (APC) được phát hiện trong hơn 85% ung thư đại tràng.

- Các đột biến của gen BRCA1 và BRCA2 chịu trách nhiệm cho phần lớn các trường hợp ung thư vú và buồng trứng di truyền.

Xét nghiệm gen ung thư di truyền

Xét nghiệm gen ung thư di truyền nhằm mục đích xem xét DNA được tìm thấy trong mẫu xét nghiệm (thường là mẫu máu) để tìm các đột biến có thể gây ra ung thư di truyền. Việc phát hiện sớm sự hiện diện gen gây ung thư di truyền có ý nghĩa rất quan trọng trong chiến lược quản lý bệnh ung thư.

Xét nghiệm gen ung thư di truyền

Bạn nên cân nhắc làm xét nghiệm gen ung thư di truyền và được tư vấn di truyền khi: 

- Bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư ở độ tuổi trẻ, mắc nhiều bệnh ung thư, mắc bệnh ung thư hiếm gặp (ung thư buồng trứng, ung thư nguyên bào võng mạc,...) 

- Bạn biết một trong những thành viên trong gia đình của bạn bị đột biến gen di truyền.

- Bạn đã được chẩn đoán mắc một loại bệnh có liên quan đến đột biến gen di truyền đã biết.

Địa chỉ xét nghiệm gen ung thư di truyền chất lượng cao

Xét nghiệm gen ung thư di truyền là một kỹ thuật xét nghiệm chuyên sâu, đòi hỏi độ chính xác cao, chỉ cần xét nghiệm gen ung thư di truyền một lần có ý nghĩa suốt đời. Bệnh viện đa khoa MEDLATEC tự hào là địa chỉ xét nghiệm gen ung thư di truyền tin cậy được nhiều khách hàng tin tưởng và đánh giá cao với kỹ thuật giải trình tự gen thế hệ mới . Đặc biệt, ngay sau khi có kết quả xét nghiệm, khách hàng sẽ được đội ngũ chuyên gia, bác sĩ với nhiều năm kinh nghiệm giải thích và tư vấn.

Giảm 15% phí xét nghiệm sàng lọc 132 đột biến gen đánh giá nguy cơ mắc ung thư di truyền đến hết ngày 31/12/2021

Khách hàng có nhu cầu xét nghiệm gen ung thư di truyền vui lòng đến hệ thống MEDLATEC hoặc liên hệ tổng đài 1900 56 56 56 để được tư vấn thêm.