Cùng bác sĩ giải đáp nguyên lý chụp cắt lớp vi tính

Cùng với chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính cũng là một trong những phương pháp được áp dụng rộng rãi trong y tế. Tuy nhiên, vẫn có nhiều người chưa thực sự hiểu về nguyên lý của phương pháp này. Cùng các bác sĩ của MEDLATEC tìm hiểu rõ hơn về nguyên lý chụp cắt lớp vi tính cũng như một số lưu ý cần thiết nhé.

1. Thế nào là chụp cắt lớp vi tính?

chụp cắt lớp vi tính hay còn được biết đến là kỹ thuật chụp CT Scanner. Đây được coi là một trong những thành tựu vượt bậc của kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh trong lĩnh vực y tế. 

Chụp cắt lớp vi tính là kỹ thuật sử dụng dòng tia bức xạ (tia X) để quét qua khu vực trên cơ thể cần thăm khám theo từng lát cắt ngang. Thiết bị ghi hình cùng lúc được kết nối với máy tính để cho ra hình ảnh bộ phận được chụp ở dạng 2 chiều hoặc 3 chiều. Từ đó, bác sĩ có thể dễ dàng quan sát tình trạng bên trong cơ thể để phát hiện kịp thời những khác biệt, tổn thương nhất định và đưa ra chẩn đoán bệnh một cách chính xác. 

Chụp cắt lớp vi tính - hay chụp CT Scanner

So với kỹ thuật chụp X-quang thì chụp cắt lớp vi tính cho ra kết quả hình ảnh rõ nét hơn. Là một kỹ thuật được sử dụng phổ biến hiện nay, tuy nhiên hiệu quả mà phương pháp chụp cắt lớp vi tính đem lại đối với từng bệnh lý là khác nhau. 

Thường thì kỹ thuật này được sử dụng trong việc chẩn đoán các bệnh về lồng ngực, phổi, não, dạ dày,... Nó còn có giá trị hơn nữa trong việc chẩn đoán lâm sàng các bệnh lý ung thư, khối u, phù não, khối máu đông,... và cả những tổn thương bên trong cơ thể mà không thể quan sát bằng mắt thường. Chính vì vậy mà không chỉ sử dụng trong công tác chẩn đoán, Chụp cắt lớp vi tính còn được dùng trong quá trình hướng dẫn phẫu thuật hoặc điều trị. 

2. Nguyên lý chụp cắt lớp vi tính

Nguyên lý chụp cắt lớp vi tính đơn giản có thể hiểu như sau: trên mặt cắt của bất kỳ cấu trúc nào cũng sẽ được chia thành nhiều những đơn vị thể tích liên tiếp nhau, trong đó mỗi đơn vị thể tích thể hiện trên ảnh thu được như một điểm nhỏ (gọi là điểm ảnh - pixel). 

Các đơn vị thể tích này được máy tính ghi lại cùng với những thông số về đặc điểm như chiều rộng, chiều cao, tọa độ,... Sau đó, từ những thông số đã ghi lại này, máy tính sẽ dựng lại hình ảnh của mặt cắt để tạo ra hình ảnh của cấu trúc trên mặt cắt. 

Nếu các đơn vị thể tích càng nhỏ (hay có càng nhiều điểm ảnh) thì hình ảnh thu được sẽ càng sắc nét (càng mịn). Độ phân giải của ảnh hay được nhắc đến chính là số lượng điểm ảnh. Như vậy, có thể hiểu độ phân giải của ảnh càng cao thì chất lượng ảnh càng tốt, ảnh càng rõ nét. 

3. Chỉ định và chống chỉ định chụp cắt lớp vi tính khi nào?

Nhờ vào nguyên lý chụp cắt lớp vi tính như đã nói ở trên mà phương pháp này có thể giúp phát hiện những tổn thương có cấu trúc nhỏ. Các trường hợp thường được chỉ định chụp cắt lớp vi tính như:

- Chẩn đoán các rối loạn ở xương, ví dụ như: gãy xương, u xương,...

- Xác định vị trí nhiễm trùng, vị trí của cục máu đông hoặc của khối u. 

- Hỗ trợ trong quá trình sinh thiết, xạ trị và phẫu thuật.

- Phát hiện và theo dõi diễn biến của các bệnh lý nghiêm trọng như bệnh ung thư, bệnh tim,...

- Theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị bệnh ung thư, bệnh tim,...

- Phát hiện tình trạng chảy máu trong hoặc những tổn thương bên trong cơ thể. 

Chỉ định chụp cắt lớp vi tính phát hiện và theo dõi diễn biến của các bệnh lý nghiêm trọng như bệnh ung thư, bệnh tim

Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể tiến hành chụp cắt lớp vi tính. Một số trường hợp chống chỉ định như:

- Người dị ứng với thuốc cản quang. 

- Người bị suy giảm chức năng thận, gan.

- Người đang trong tình trạng cơ thể mất nước, sốt cao.

- Phụ nữ mang thai.

- Trẻ em nếu thực hiện cần có chỉ định của bác sĩ. 

4. Một số rủi ro có thể xảy ra khi chụp cắt lớp vi tính

Mặc dù là một kỹ thuật hiện đại với những phát triển vượt bậc nhưng chụp cắt lớp vi tính vẫn tồn tại một số nguy cơ có thể xảy ra trong quá trình thực hiện. 

4.1. Phơi nhiễm phóng xạ

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tia X sử dụng trong chụp cắt lớp vi tính có khả năng gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư về sau, tuy nhiên chỉ ở cường độ mạnh và tiếp xúc nhiều lần trong thời gian ngắn. Đồng thời, các chuyên gia cũng cho biết lợi ích mà kỹ thuật này mang lại lớn hơn nhiều so với rủi ro. Do đó, người bệnh có thể hoàn toàn yên tâm. 

4.2. Ảnh hưởng không tốt đến thai nhi

Phụ nữ mang thai hoặc nghi ngờ đang mang thai thì không nên chụp cắt lớp vi tính mà nên cân nhắc thay thế bằng các phương pháp khác. Tốt nhất, hãy tham khảo ý kiến của bác sỹ chuyên khoa để được tư vấn chính xác nhất. 

4.3. Phản ứng với vật liệu tương phản

Tùy thuộc vào cơ địa của từng người mà có thể xảy ra tình trạng dị ứng với vật liệu tương phản. Tuy nhiên, trường hợp này rất ít khi xảy ra, nếu có thì chỉ ở mức độ nhẹ như phát ban, ngứa. Còn trường hợp xảy ra phản ứng nghiêm trọng, gây nguy hiểm đến tính mạng thì rất hiếm hoi. 

5. Những lưu ý cần thiết khi chụp cắt lớp vi tính

Người bệnh khi đi chụp cắt lớp vi tính cần lưu ý một số điều sau:

- Nếu có tiền sử mắc các bệnh như dị ứng, tiểu đường, thận, gan,... thì phải thông báo trước với bác sĩ.

- Thông báo cho bác sĩ nếu đang mang thai hoặc nghi ngờ có thai.

- Trước khi chụp cắt lớp vi tính cần tháo bỏ các vật dụng bằng kim loại như đồng hồ, đồ trang sức, kính,... Sau đó thay quần áo do phòng khám cung cấp.

- Tùy bộ phận cần chụp cắt lớp mà người bệnh có thể được yêu cầu nhịn ăn trước đó. 

- Đối với trẻ em cần có người thân hoặc cha mẹ đi cùng để hỗ trợ bác sĩ khi cần thiết. 

Những lưu ý cần thiết khi chụp cắt lớp vi tính

Trên đây là một số thông tin về kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính. Với nguyên lý chụp cắt lớp vi tính phát triển vượt bậc đã giúp cho ra những hình ảnh rõ nét, hỗ trợ công tác chẩn đoán được chính xác và kịp thời hơn. Đây cũng chính là lý do chụp cắt lớp vi tính trở thành một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh phổ biến nhất hiện nay. 

Nếu có bất kỳ thắc mắc nào cần tư vấn thêm, vui lòng liên hệ MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 hoặc đến trực tiếp cơ sở của MEDLATEC để được hỗ trợ từ các chuyên gia hàng đầu trong ngành.