Cấy nước tiểu - phương pháp chẩn đoán chính xác nhiễm khuẩn đường tiết niệu

Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là một bệnh lý xảy ra khá phổ biến hiện nay. Khi nghi ngờ bệnh bác sĩ sẽ yêu cầu bạn làm nhiều kỹ thuật để chẩn đoán như xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu, chụp X - Quang, siêu âm,... đặc biệt là xét nghiệm cấy nước tiểu. Đây được coi là phương pháp quan trọng nhất chẩn đoán nhiễm khuẩn đường tiết niệu.

1. Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là bệnh như thế nào?

Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở đường tiết niệu. Vi khuẩn xâm nhập vào hệ tiết niệu và gây ra hiện tượng viêm nhiễm. Bệnh lý này có thể được phân loại theo các dạng sau:

- Theo vị trí: nhiễm khuẩn đường tiết niệu trên bao gồm: viêm thận, viêm bể thận, áp xe thận,... Nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới bao gồm: viêm bàng quang, viêm niệu đạo, viêm tiền liệt tuyến và viêm tinh hoàn ở nam giới.

- Theo tiến triển bệnh: nhiễm khuẩn niệu biến chứng, nhiễm khuẩn niệu không biến chứng và nhiễm khuẩn niệu tái phát nhiều lần.

Phụ nữ và trẻ em gái là những đối tượng thường hay bị nhiễm đường tiết niệu hơn nam giới. Nguyên nhân một phần là do niệu đạo của nữ ngắn và ở gần hậu môn hơn, do đó vi khuẩn từ ruột dễ dàng tiếp xúc và xâm nhập vào niệu đạo hơn.

Hình 1: Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là bệnh phổ biến hiện nay.

Biểu hiện đặc trưng của nhiễm khuẩn đường tiết niệu:

- Biểu hiện tại chỗ: đi tiểu lắt nhắt, đi nhiều lần, đi tiểu xong vẫn có cảm giác có nước tiểu ở bàng quang, cảm thấy buốt, rát khi đi tiểu. Nước tiểu thường đục, có mủ, có lẫn máu hoặc có mùi khó chịu. 

Ngoài ra bệnh nhân có thể cảm thấy đau vùng hông lưng do viêm đường tiết niệu tại thận hoặc vùng hạ vị do viêm bàng quang.

- Biểu hiện toàn thân: thận có chức năng đó là hằng ngày lọc máu và tạo ra nước tiểu, do đó khi vi khuẩn xâm nhập vào hệ tiết niệu, nó cũng dễ dàng đi vào máu và gây bệnh. Cơ thể sẽ xuất hiện những biểu hiện nhiễm trùng, nhiễm độc rất đặc trưng như sốt cao, rét run từng cơn, môi khô, lưỡi bẩn, người gầy gò, hốc hác.

Nhiễm khuẩn đường tiết niệu nếu không được phát hiện sớm sẽ gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến tính mạng như nhiễm trùng máu, suy thận, áp xe thận,... Do đó việc chẩn đoán và điều trị bệnh sớm là vô cùng quan trọng.

2. Xét nghiệm cấy nước tiểu và cách lấy bệnh phẩm

Xét nghiệm cấy nước tiểu là phương pháp nuôi cấy mẫu nước tiểu trong môi trường thạch dinh dưỡng nhằm phát hiện sự có mặt của vi khuẩn. Tất cả các quy trình cấy vi sinh đều phải đảm bảo quy tắc vô trùng tuyệt đối. Do đó, cách lấy bệnh phẩm nước tiểu sẽ ảnh hưởng rất lớn đến kết quả. 

Hình 2: Cách lấy bệnh phẩm nước tiểu rất quan trọng.

Có 3 phương thức lấy mẫu nước tiểu cấy hiện nay đó là:

- Lấy nước tiểu giữa dòng: sau một đêm khi mà vi khuẩn đã có thời gian sinh sôi phát triển thì buổi sáng sớm chính là thời điểm lấy mẫu tốt nhất. Hướng dẫn bệnh nhân vệ sinh bộ phận sinh dục ngoài. Sau đó đi tiểu và bỏ đi nước tiểu đầu, hứng phần nước tiểu giữa dòng chảy cho vào lọ đựng vô trùng có nắp đậy và chuyển về phòng xét nghiệm.

- Lấy nước tiểu qua ống sonde bàng quang: nhân viên y tế sẽ dùng một ống sonde nhỏ xuyên qua niệu đạo đi vào bàng quang, khi đó nước tiểu sẽ tự chảy qua ống vào lọ đựng vô trùng. Phương pháp thường được áp dụng đối với người bệnh nặng, khó cử động và không thể tự lấy nước tiểu.

- Lấy nước tiểu qua chọc hút kim trên xương mu: được thực hiện khi có những can thiệp phẫu thuật. Phương pháp này đảm bảo tốt nhất về chất lượng mẫu nước tiểu lấy được. Tuy nhiên cách làm khó và phức tạp, do vậy chỉ được tiến hành trong những trường hợp đặc biệt có sự chỉ định từ bác sĩ.

Nước tiểu sau khi lấy sẽ được vận chuyển nhanh chóng về phòng xét nghiệm để tiến hành kỹ thuật. 

Tại phòng xét nghiệm sẽ tiến hành kỹ thuật nuôi cấy, định danh vi khuẩn có trong mẫu nước tiểu, và nếu có vi khuẩn gây bệnh thì sẽ tiến hành làm kháng sinh đồ để xác định tình trạng nhạy cảm và kháng kháng sinh của vi khuẩn gây bệnh. 

3. Kết quả cấy nước tiểu có ý nghĩa như thế nào?

- Theo dõi kết quả nuôi cấy vi khuẩn qua từng ngày, nếu sau 48 h nuôi cấy không thấy vi khuẩn gây bệnh xuất hiện thì kết quả được coi là âm tính. Điều này có thể hiểu rằng bệnh nhân không có nhiễm trùng tiết niệu hoặc tác nhân nhiễm trùng là loại vi khuẩn đặc biệt khó nuôi cấy bằng phương pháp thông thường.

Hình 3: Quan sát và bắt chính xác khuẩn lạc trên đĩa thạch.

- Khi kết quả nuôi cấy có xuất hiện vi khuẩn gây bệnh thì lúc đó phòng xét nghiệm cần định lượng nồng độ vi khuẩn, định danh và tiến hành làm kháng sinh đồ cho vi khuẩn đó.

Một số tác nhân vi khuẩn thường gây nhiễm khuẩn đường tiết niệu đó là: Escherichia coli, Klebsiella spp, Proteus spp, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, nấm Candida albicans, M. Tuberculosis,...

Việc định danh vi khuẩn thông qua xét nghiệm cấy nước tiểu và làm kháng sinh đồ sẽ giúp bác sĩ nắm rõ được tình trạng của bệnh nhân, xác định nguyên nhân và tìm ra loại kháng sinh đặc hiệu đối với chủng vi khuẩn, từ đó điều trị chính xác và hiệu quả.

4. Bạn cần chú ý điều gì khi tiến hành xét nghiệm cấy nước tiểu?

Có một số yếu tố có thể sẽ ảnh hưởng đến kết quả nuôi cấy của bạn, do đó cần phải chú ý như:

- Số lượng nước tiểu: tuy chỉ sử dụng một lượng nhỏ để cấy nhưng nếu số lượng nước tiểu ít quá sẽ ảnh hưởng đến khả năng tập trung vi khuẩn,

- Thời gian xét nghiệm: nước tiểu sau khi lấy tốt nhất là nên làm xét nghiệm luôn hoặc bảo quản nhiệt độ thường trong vòng 4h.

- Nữ giới đang trong chu kỳ kinh nguyệt.

- Sử dụng thuốc lợi tiểu, erythromycin, tetracycline,...

Ngoài ra một điều quan trọng nữa mà người bệnh cần chú ý đó là phải chọn một cơ sở y tế tin cậy, chất lượng và có đủ chuyên môn thực hiện. Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC chính là một sự lựa chọn ưu việt cho bạn.

Hệ thống trang thiết bị y tế hiện đại được vận hành bởi một đội ngũ các nhân viên y tế, bác sĩ giàu kinh nghiệm, thường xuyên học tập nâng cao chuyên môn. Chúng tôi luôn cố gắng nỗ lực không ngừng để nâng cao chất lượng của các dịch vụ y tế, nhằm hướng tới sự hoàn thiện nhất.

Còn chần chừ gì nữa, hãy đến và chăm sóc sức khỏe nhanh chóng, tiện lợi cùng MEDLATEC ngay thôi.