Bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ: cách nhận biết và điều trị hiệu quả

Theo quan niệm xa xưa, bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ là dấu hiệu xấu cho thấy cuộc sống tương lai vất vả. Tuy nhiên với sự phát triển của khoa học, hiện tượng bàn chân bẹt này là một trong những dị tật xương ở chân thường gặp. Phát hiện sớm để can thiệp với các trường hợp trẻ bị bẹt bàn chân giúp phục hồi tốt hơn, giảm ảnh hưởng thẩm mỹ cũng như đảm bảo hoạt động của chân.

1. Tại sao trẻ bị bàn chân bẹt?

Bàn chân bẹt là hiện tượng lòng bàn chân bằng phẳng, trong khi bình thường giữa lòng bàn chân sẽ có vùng lõm với độ lõm nhất định tùy theo mỗi trẻ. Tuy nhiên trẻ dưới 3 tuổi thường bàn chân chưa hình thành vùng lõm và hệ thống dây chằng, vì thế chỉ sau đó hội chứng bàn chân bẹt mới thể hiện.

Bàn chân bẹt là một trong những dị tật ở chân thường gặp

Nguyên nhân khiến trẻ bị bàn chân bẹt chủ yếu do di truyền, yếu tố di truyền khiến nhiều thế trong gia đình cùng mắc hội chứng này. Ngoài ra, nếu trẻ nhỏ thường có thói quen đi chân đất, đi dép đế bằng hoặc trẻ có gen xương khớp mềm thì sau thời gian dài, hội chứng bàn chân bẹt cũng hình thành.

Ngoài ra, những trẻ mắc bệnh lý xương khớp, bệnh lý thần kinh, béo phì,… cũng có nguy cơ mắc hội chứng bàn chân bẹt cao hơn,… Tùy vào mức độ bệnh mà gây ra những ảnh hưởng nhất định. Nếu tình trạng nhẹ, người bệnh có thể không nhận thấy điểm khác thường. Nhưng khi bệnh khiến khung xương không đủ lực chịu đựng, dễ dẫn đến hiện tượng đau đầu gối, đau mắt cá chân, đau khớp háng, đau thắt lưng,… mỗi khi di chuyển.

Bàn chân bẹt gây ảnh hưởng đến hoạt động đi lại của trẻ

2. Làm sao để nhận biết dấu hiệu bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ

Mặc dù là dị tật bẩm sinh song hầu hết dấu hiệu bàn chân bẹt không xuất hiện sớm ở trẻ dưới 3 tuổi, do đó giai đoạn này cha mẹ không thể phát hiện bất thường ở trẻ. Cho đến khi từ 3 tuổi trở lên, khi các vòm bàn chân xuất hiện đầy đủ, dấu hiệu bàn chân bẹt sẽ dễ dàng nhận biết.

Dưới đây là những cách để kiểm tra phát hiện sớm trẻ có bị bàn chân bẹt hay không.

2.1. Cách 1

Bạn dùng nước màu, có thể là phẩm màu an toàn hoặc nước vo gạo có màu trắng để quan sát dễ dàng hơn. Hãy yêu cầu trẻ đặt bàn chân lên nước màu, sau đó in lên tờ bìa, tờ giấy trắng, nền gạch,… hoặc bất cứ mặt phẳng nào để bạn quan sát được dấu chân trẻ.

Nếu nguyên cả bàn chân trẻ đều in rõ ràng trên bề mặt in, khả năng cao trẻ đã mắc chứng bàn chân bẹt. Ngược lại nếu trong hình bàn chân, có một khoảng trống nhỏ vị trí eo, hình vòm cong thì cha mẹ có thể yên tâm cấu trúc chân của trẻ hoàn toàn bình thường.

2.2. Cách 2

Thay vì lấy dấu chân trên bề mặt phẳng, cha mẹ có thể quan sát tốt hơn cấu trúc chân trẻ bằng việc cho trẻ dẫm chân lên cát. Nếu vùng cát lún hình bàn chân thấy có đường cong nghĩa là chân trẻ bình thường, nếu cả bàn chân dồn xuống cát thì rất có thể trẻ đã mắc chứng bàn chân bẹt.

Quan sát bàn chân trẻ in dấu trên cát giúp phát hiện tình trạng bàn chân bẹt

2.3. Cách 3

Cách này cha mẹ hãy trực tiếp kiểm tra bằng cách cho ngón tay luồn trực tiếp xuống dưới gan bàn chân. Nếu bình thường, ở gan bàn chân có vùng võng nhỏ, ngón tay sẽ đưa vào được. Tuy nhiên ở trẻ bị bàn chân bẹt, khe hở này không tồn tại nên dùng tay không thể luồn dưới chân của trẻ được.

Nếu những cách kiểm tra trên đều cùng cho kết quả nghi ngờ trẻ mắc hội chứng bàn chân bẹt, nên sớm đưa trẻ đi bác sĩ. Bằng các phương pháp kiểm tra sâu hơn, có thể kết luận trẻ có thực sự mắc hội chứng này hay không và xem xét điều trị thích hợp.

3. Điều trị cho trẻ bị bàn chân bẹt như thế nào?

Thực tế, hội chứng bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ vô cùng phổ biến, nó ảnh hưởng đến khoảng 50% trẻ em khắp châu Á song không nhiều phụ huynh hiểu rõ về hội chứng này cũng như cách xử lý. Khi trẻ càng lớn, hội chứng bàn chân bẹt càng thể hiện rõ ràng gây ra nhiều vấn đề về xương. Bàn chân có xu hướng áp cạnh và cong xuống đất, đôi khi xoay vào trong làm hỏng cấu trúc xương chân, kết hợp với hoạt động đi lại hàng ngày sẽ khiến xương chân và đầu gối bị đau.

Nếu nghiêm trọng, trẻ mắc bệnh có thể đi lại khập khiễng, khó khăn, bị hạn chế trong các hoạt động thể thao hàng ngày. Hơn nữa, mất cân bằng bàn chân còn gây hệ lụy xấu cho sự phát triển xương hông và xương lưng của trẻ - hai vùng xương phát triển khá muộn.

Phát hiện sớm giúp điều trị bàn chân bẹt hiệu quả hơn

Độ tuổi điều chỉnh hiệu quả nhất với hội chứng bàn chân bẹt là từ 2 - 7 tuổi, phát hiện càng sớm thì điều chỉnh càng nhanh, hạn chế phương pháp can thiệp. Các phương pháp điều trị hội chứng này bao gồm:

Dùng đế chỉnh hình bàn chân

Bàn chân bẹt làm mất vùng eo giữa bàn chân, vì thế có thể tạo vùng eo này bằng đế chỉnh hình có trong các cửa hàng y khoa hoặc cửa hàng trên mạng. Cha mẹ lưu ý nên mua đúng kích thước chân của trẻ, thường xuyên đo đạc lại và thay thế đế chỉnh hình để đem lại hiệu quả điều trị tốt nhất. Thực tế độ bẹt của trẻ là khác nhau nên nếu dùng đế chỉnh hình không phù hợp, hiệu quả điều trị có thể không cao.

Phương pháp phẫu thuật

Nếu trẻ phát hiện hội chứng bàn chân bẹt sớm (2 - 8 tuổi) thì chủ yếu được điều trị bằng phương pháp hỗ trợ cho xương của trẻ còn mềm, dễ nắn. Nếu các phương pháp này không đạt hiệu quả khi trẻ lớn, hội chứng bàn chân bẹt gây ảnh hưởng đến hoạt động và sự phát  triển xương khớp thì bác sĩ sẽ xem xét phẫu thuật can thiệp.

Phẫu thuật nắn chỉnh xương bàn chân có những rủi ro nhất định, vì thế cha mẹ hãy trao đổi kỹ với bác sĩ về lợi ích và rủi ro. Lựa chọn phẫu thuật tại các cơ sở y tế uy tín cũng giúp hạn chế nguy cơ rủi ro với trẻ.

Phương pháp hỗ trợ khác

Điều trị hội chứng bàn chân bẹt bằng đế chỉnh hình là phổ biến nhất, song tùy trường hợp bác sĩ có thể chỉ định điều trị kết hợp với phương pháp khác như: nắn chỉnh xương, tập phục hồi chức năng nếu có biến chứng lệch hông, vẹo cột sống, cơ bàn chân yếu,…

Như vậy, hội chứng bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ càng được phát hiện và điều trị sớm thì càng dễ can thiệp nắn chỉnh, hạn chế ảnh hưởng đến sự phát triển xương khớp sau này của trẻ.