Viêm phổi do Pneumocystis carinii

Pneumocystis carinii được coi là một loại nấm. Pneumocystis carinii có thể gây bệnh ở nhiều cơ quan (phổi, gan, thận, khoang bụng, màng não, xương, tai giữa,…) nhưng chủ yếu gây bệnh ở phổi và tại các vị trí lan tỏa khác.

1. Đặc điểm của Pneumocystis carinii

Pneumocystis carinii hay còn gọi là Pneumocystis jirovecii là một loại nấm giống như nấm men không điển hình thuộc chi Pneumocystis,  trước đây là protozoan.

Pneumocystis carinii tồn tại bên trong vật chủ ở hai dạng: trophic và u nang. Các dạng trophic của P. carinii có thể sinh sản vô tính thông qua phân hạch nhị phân trong khi các nang có thể sinh sản hữu tính sau khi kết hợp trophozoites.

Vòng đời của Pneumocystis carinii

Trong chu trình phát triển P. carinii có 3 hình thể khác nhau:

- Thể bào nang: bên trong chứa 8 nhân con, sau này sẽ phát triển thành thể hoạt động, đường kính 3 - 5 µm.

- Thể tiền bào nang : hình quả trứng, vách dày, nhẫn, kích thước khoảng 5 µm.

- Thể hoạt động : tế bào chất màu xanh, nhân màu tím khi nhuộm Giemsa, kích thước 1 - 2 µm.

2. Khả năng gây bệnh của Pneumocystis carinii

P. carinii lây lan từ người sang người qua không khí. Một số người trưởng thành khỏe mạnh có thể mang nấm Pneumocystis trong phổi mà không có triệu chứng và nó có thể lây sang người khác, kể cả những người có hệ miễn dịch yếu.

Nhiều người tiếp xúc với Pneumocystis khi còn nhỏ, nhưng có thể không bị bệnh vì hệ thống miễn dịch của họ ngăn chặn được nấm gây nhiễm trùng.

Hình ảnh P. carinii xâm nhập vào phế nang

Trên thực tế, có tới 20% người trưởng thành có thể mang loại nấm này bất cứ lúc nào và hệ thống miễn dịch sẽ loại bỏ nấm sau vài tháng. 

Hầu hết những người mắc bệnh do P. carinii (PCP) đều có tình trạng suy giảm miễn dịch, có nghĩa là cơ thể họ không chống lại nhiễm trùng tốt. Khoảng 40% những người mắc bệnh bị nhiễm HIV/ AIDS, 60% người khác mắc bệnh thường dùng thuốc làm giảm khả năng chống lại vi sinh vật hoặc có các tình trạng y tế khác, chẳng hạn như:

- Nhiễm HIV.

+ Số lượng CD4 : thường <200/ L.

+ Tuân thủ kém với điều trị dự phòng PCP.

- Tiền sử nhiễm trùng PCP.

- Rối loạn suy giảm miễn dịch nguyên phát.

+ Rối loạn suy giảm miễn dịch kết hợp nghiêm trọng (Hội chứng tăng IgM).

+ Bệnh ác tính (ví dụ như bệnh bạch cầu, ung thư hạch không Hodgkin).

- Điều trị ức chế miễn dịch (corticoid mãn tính) được chỉ định trong:

+ Ghép tế bào gốc hoặc ghép tạng.

+ Rối loạn mô liên kết (lupus ban đỏ hệ thống).

+ Vasculitides (viêm đa giác mạc).

- Suy dinh dưỡng.

Pneumocystis carinii gây tổn thương phổi đáng kể và trao đổi khí bị suy yếu, dẫn đến thiếu oxy và có thể bị suy hô hấp.

3. Chẩn đoán viêm phổi do Pneumocystis carinii

Việc chẩn đoán bệnh bệnh viêm phổi do nhiễm trùng bào tử Pneumocystis carinii thường dựa vào triệu chứng của bệnh nhân và các kỹ thuật xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh. Các bệnh nhân có biểu hiện viêm phổi, đặc biệt là người nhiễm HIV/AIDS hay sử dụng corticoid kéo dài.

Kèm theo các triệu chứng:

+ Sốt.

+ Ho.

+ Khó thở.

+ Đau ngực.

+ Ớn lạnh.

+ Mệt mỏi.

- Cận lâm sàng: 

+ Chụp phim X-quang phổi cho thấy hình ảnh những hạt mịn ở hai bên lá phổi, đáy phổi bị khí thũng. Sau đó dần dần xuất hiện hình ảnh lưới rồi mờ đục.

Chụp X-quang bệnh nhân viêm phổi (PCP)

+ Xét nghiệm: 

Bệnh phẩm thường lấy để làm tiêu bản là đờm, nước rửa phế quản - phế nang hoặc sinh thiết phổi.

Phương pháp chẩn đoán:

+ Nhuộm soi: như giemsa, Diff-Quick, xanh Toluidine hoặc bạc methenamine cho phép nhận dạng hình ảnh nấm P. carinii giúp định hướng chẩn đoán.

Hình ảnh P. carinii

+ Tế bào học: xử lý nhuộm soi mẫu bệnh phẩm sinh thiết phổi. Quan sát trên kính hiển vi thấy hình ảnh P. carinii xâm nhập vào các nang phổi.

+ Miễn dịch huỳnh quang: phát hiện kháng nguyên/ kháng thể trong mẫu huyết thanh của bệnh nhân. Xét nghiệm này giúp hỗ trợ chẩn đoán bệnh viêm phổi do P.neumocystis.

+ Nuôi cấy: P.neumocystis  rất khó nuôi cấy nên rất ít khi sử dụng để chẩn đoán.

+ Sinh học phân tử: Phản ứng chuỗi polymerase (PCR) được sử dụng để phát hiện DNA Pneumocystis trong các loại mẫu khác nhau với độ nhạy và độ đặc hiệu tương đối cao nên rất có giá trị chẩn đoán.

4. Cách phòng ngừa và điều trị Pneumocystis carinii

- Biện pháp phòng ngừa:

Không có vắc-xin để ngăn ngừa viêm phổi do P. carinii (PCP). 

Có thể sử dụng thuốc để ngăn ngừa PCP cho những người có nguy cơ cao: người nhiễm HIV, bệnh nhân ghép tế bào gốc và một số bệnh nhân ghép tạng rắn, người đang sử dụng corticosteroid liều cao, dài hạn. Thuốc thường được sử dụng để điều trị dự phòng PCP là trimethoprim/ sulfamethoxazole (TMP/ SMX).

- Điều trị:

PCP cần được điều trị đúng theo chỉ định của bác sĩ. Nếu không điều trị, PCP có thể gây tử vong. 

+ Thuốc điều trị phổ biến nhất là trimethoprim/ sulfamethoxazole (TMP/ SMX), còn được gọi là co-trimoxazole. Thuốc này được dùng bằng đường uống hoặc truyền qua tĩnh mạch trong 3 tuần.

+ Pentamidine: Để điều trị PCP, pentamidine được truyền qua tĩnh mạch hàng ngày trong ba tuần. Đây là lựa chọn thứ hai để điều trị PCP nặng nếu TMP/ SMX không thể sử dụng được.

+ Clindamycin-primaquine: Hai loại thuốc này thường được dùng bằng đường uống trong ba tuần. Nó có hiệu quả để điều trị các trường hợp PCP nhẹ đến trung bình. Đối với những trường hợp nặng, clindamycin có thể được truyền qua tĩnh mạch.

+ Trimethoprim (TMP) - dapsone: Cả hai loại thuốc này đều được uống trong ba tuần. TMP-dapsone dường như có hiệu quả tương đương với TMP/ SMX để điều trị PCP từ nhẹ đến trung bình với ít tác dụng phụ hơn. Tuy nhiên, TMP-dapsone có số lượng thuốc hàng ngày cao hơn.

+ Atovaquone: Chất lỏng này được uống hai lần một ngày với thức ăn trong ba tuần. Nó ít hiệu quả hơn TMX/ SMX đối với PCP từ nhẹ đến trung bình nhưng có ít tác dụng phụ hơn.

+ Pentamidine khí dung (NebuPent): Điều trị này không còn được khuyến nghị do hiệu quả thấp hơn, khó sử dụng và tỷ lệ trở lại của PCP sau khi kết thúc điều trị.

Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC đang đẩy mạnh phát triển chất lượng dịch vụ với độ ngũ chuyên gia nhiều năm kinh nghiệm, phát triển hầu hết các chuyên khoa, đặc biệt là xét nghiệm.

Khi bạn có yếu tố nguy cơ nghi ngờ viêm phổi hãy đến ngay các cơ sở của MEDLATEC để thăm khám và chẩn đoán. Vấn đề sức khỏe của bạn sẽ được giải quyết và bạn sẽ hài lòng với dịch vụ của chúng tôi.